DOMPRESS.PL

Autor: Marcin Purgal, Senior Director, Investment

Polska ciągle na celowniku inwestorów

W nastrojach panujących na MIPIM zauważalny był nieśmiały, umiarkowany optymizm. Dużo mówiło się o Polsce w kontekście stabilnego, silnego ekonomicznie rynku, zapewniającego dobre warunki dla inwestycji w nieruchomości. Dlatego też spodziewamy się, że kolejni nowi gracze zadebiutują w Polsce w tym roku.

Silny pipeline

Widzimy – na podstawie własnych projektów ale również na podstawie rozmów z innymi uczestnikami rynku – że sporo obiektów, z każdego sektora, jest w fazie ofertowania, due diligence czy też nawet ich finalizacji. Ciągle jednak nie są to duże, spektakularne projekty; ale te powinny pojawiać się w miarę poprawy koniunktury na rynku. Patrząc optymistycznie na ilość transakcji liczymy na to, że wolumen inwestycyjny w 2024 roku przekroczy wynik z 2023 roku i da sygnał do wzrostu w kolejnych latach. Niemniej jednak powrót do pełnej płynności z lat ubiegłych zajmie trochę czasu.

Dopasowanie cenowe

Największym wyzwaniem ostatnich dwóch lat była rozbieżność w oczekiwaniach cenowych sprzedających i kupujących – jedni chcieli sprzedać po starych cenach, drudzy – kupić z obniżką wynikającą z uwarunkowań rynkowych. To wstrzymywało finalizacje wielu transakcji. Jednak taki status quo nie mógł trwać wiecznie, transakcje musiały i muszą się dziać, i dlatego obecnie obserwujemy większe kompromisy cenowe po obu stronach. Czas zrobił swoje ale dalej rynek nie ogląda spektakularnych przecen tak jak miało to miejsce w innych krajach europejskich. Co tylko potwierdza silną i niesłabnąca pozycję Polski na międzynarodowej arenie rynku nieruchomości.

Wyczekując na spadek stóp

Gorzej już nie będzie? Cały rynek wyczekuje na spadek stóp procentowych, na który liczymy w 2 połowie roku, co dałoby sygnał na powrót tańszego pieniądza i wzrostu aktywności inwestorów. Problemem nie są obecnie pieniądze, one są na rynku, ale koszt tego pieniądza. Póki stopy nie zaczną spadać, rynek nie ruszy na pełnych obrotach. A kiedy spadną – zapewne rozpocznie się wzmożone tempo zakupów. Więc wygrają ci, którzy będą do tego dobrze przygotowani, wcześniej przeanalizują rynek, upatrzą sobie aktywa i będą lepiej niż konkurencja przygotowani do składania ofert i szybkiej finalizacji transakcji.

Kto kupuje w Polsce?

Ze względu na bieżącą sytuację gospodarczą, geopolityczną czy makroekonomiczną, najbardziej aktywni kupujący na polskim rynku to inwestorzy „value – add” oraz szukający projektów, które wymagają poprawy, solidnego „asset managementu”, a które w przyszłości pozwolą na wygenerowanie wyższych stóp zwrotu. Dalej utrzymuje się sytuacja, gdy to lokalny kapitał z Europy Środkowo-Wschodniej jest najbardziej aktywny w Polsce – inwestorzy z Europy Zachodniej koncentrują się przede wszystkim na polowaniu na okazje w swoich rodzimych krajach. Co ciekawe, dostrzegamy coraz większą aktywność mniejszych podmiotów inwestycyjnych – tzw. „family offices” z krajów europejskich a także, na co czekaliśmy od wielu lat, zwiększone zaangażowanie inwestorów z polskim kapitałem. Te ostatnie dwie grupy kupują głównie mniejsze nieruchomości komercyjne. Polscy HNWI nauczyli się, że na nieruchomościach komercyjnych też można zarabiać, i nawet trochę więcej niż na mieszkaniach.

Retail is back

Sektor handlowy, a szczególnie segment parków handlowych i obiektów typu „convenience”, to obecnie niezmiennie gorący temat. Sam sektor zajął w 2023 roku drugie miejsce pod względem wolumenu, który w ok. 50% był zbudowany w oparciu o transakcje właśnie mniejszymi formatami handlowymi. Do połowy marca tego roku mieliśmy w Polsce już 3 transakcje tego typu aktywami, z dominującym udziałem Avison Young jako doradcy po stronie sprzedającej. A kolejne projekty będziemy finalizować niebawem.

Parki handlowe stanowią niezmiennie wiarygodną i bezpieczną opcję inwestycyjną. Są także tańsze – średnia wartość pojedynczej transakcji waha się w okolicach 5-15 mln euro. Co warto podkreślić - sektor handlowy, najbardziej poturbowany przez reperkusje pandemii COVID-19, wojny na Ukrainie, czy inflacji, najszybciej dostosował swoje ceny do oczekiwań kupujących.

Biura czekają

Czy biura są w kryzysie? Na aktywa biurowe jest dalej apetyt, ale jest on bardzo selektywny, inwestorzy szukają okazji, a gdy dojdzie już do transakcji, trwa ona dłużej. Co ciekawe, rok 2023 był rokiem Warszawy jeżeli chodzi o realizowane transakcje, a obecny wykazuje rosnące zainteresowanie inwestorów również miastami regionalnymi, gdzie obecnie toczy się kilka rozmów pomiędzy sprzedającymi a kupującymi. Zauważalnym jest brak kapitału „corowego” a aktywny jest ten „value-add” i oportunistyczny, który co do zasady nie przepłaca za aktywa a szuka okazji. Zespół Avison Young ma kilka ciekawych ofert biurowych na sprzedaż, i aktywnie poszukuje kapitału który byłby zainteresowany tego typu aktywami. Kluczowe dla sektora biurowego będzie obniżenie stóp procentowych – wtedy wrócą transakcje biurowcami na większą skalę.

Magazyny – szału nie ma

W sektorze magazynowym mamy do czynienia z największą różnicą pomiędzy oczekiwaniami cenowymi sprzedających i kupujących, dlatego, mimo że transakcje się dzieją, ich skala nie jest taka, jaka mogłaby być. Widać że dostosowywanie oczekiwań cenowych zajmuje więcej czasu inwestorom oraz brak jest dużych graczy którzy mogliby zrobić spektakularne transakcje z wolumenami przekraczającymi 100 mln euro.

Nowe sojusze, nowe projekty

Obserwujemy coraz częstsze tworzenie nowych modeli współpracy pomiędzy inwestorami, deweloperami czy właścicielami nieruchomości. Rynek poszukuje alternatywnych rozwiązań i struktur transakcji aby móc inwestować. Dlatego też tworzone są nowe platformy czy to PRS czy „student housing”, coraz częstsze są projekty typu joint-venture. Dzięki temu podmioty te, dzielące koszty inwestycji, mają zapewnioną większą płynność i możliwość realizacji kolejnych projektów, czy też wprost zbudowaniu skali.

Jakie mieszkania realizowane w wyższym standardzie znajdziemy w ofercie deweloperów? W których inwestycjach je kupimy? Jaką mają powierzchnię? Jakie udogodnienia zapewniają projekty? Sondaż przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.

Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży, Develia S.A.

Jednym z najbardziej luksusowych mieszkań w naszej ofercie jest czteropokojowy apartament o powierzchni ponad 111 mkw., zlokalizowany w krakowskim projekcie Grzegórzecka 77. Na uwagę zasługuje przestronny, blisko 43-metrowy, ustawny salon z aneksem kuchennym. Do mieszkania przypisany jest też ponad 10-metrowy balkon. Dzięki licznym przeszkleniom i wysokim oknom mieszkanie jest doskonale nasłonecznione. Całość kosztuje około 2 mln zł.

Grzegórzecka 77 to inwestycja o podwyższonym standardzie, którą realizujemy na krakowskich Grzegórzkach, tylko 2 km od staromiejskiego Rynku Głównego i 200 metrów od Bulwarów Wiślanych. Osiedle powstaje w okolicy o bogatej infrastrukturze lokalnej, zgodnie z ideą miasta 15-minutowego. Mieszkańcy będą mogli zaspokoić większość codziennych potrzeb bez korzystania z auta. Zadbaliśmy również o bezpośrednie otoczenie projektu. Przestrzenie wspólne na osiedlu urozmaicają alejki spacerowe, fontanna i plac zabaw, a wewnętrzny dziedziniec jest obsadzony zróżnicowaną paletą ozdobnych roślin.

Angelika Kliś, członkini zarządu Atal

Aktualnie w ofercie firmy najbardziej luksusowymi i najdroższymi z dostępnych apartamentów są te, które powstają w katowickich wysokościowcach. W inwestycji Atal Olimpijska w Katowicach dostępne jest 120-metrowe mieszkanie usytuowane na 29. piętrze, które można nabyć za 1 722 000 zł.

Atal Olimpijska będzie najwyższym budynkiem mieszkalnym na Górnym Śląsku. Ten 35-piętrowy, śląski drapacz chmur mierzyć będzie 128,66 m.

Spektakularnym zwieńczeniem obiektu będzie umiejscowiony na dachu taras widokowy, który pozwoli cieszyć oko imponującym widokiem na panoramę Katowic, a nawet góry. Budynek zaoferuje najnowocześniejsze rozwiązania architektoniczne, jak m.in.: aluminiowa fasada z dużymi przeszkleniami, wentylowana elewacja i balustrady ze szklanym wypełnieniem.

Zaplanowano w nim liczne udogodnienia, jak rowerownię, pomieszczenia na akcesoria oraz strefę wypoczynku z zielenią i małą architekturą. Na parterze budynku znajdzie się recepcja. W apartamentach tej klasy zastosujemy klimakonwektory podłogowe, które umożliwiają odzysk ciepła oraz efektywne ogrzewanie, chłodzenie i wentylację. Dodatkowo zastosowana powłoka na szybach okien pozwoli obniżyć zużycie energii.

Apartament o powierzchni 161 mkw., położony na 33. piętrze oferujemy natomiast w inwestycji Atal Sky+ w Katowicach. Cena mieszkania to 1 935 000 zł. Apartament znajdzie się w stanowiącym dominantę inwestycji budynku A, liczącym 36 kondygnacji naziemnych. Będzie to, obok budynku Atal Olimpijska, jeden z najwyższych obiektów mieszkalnych na Śląsku. Teren rekreacyjno-usługowy zlokalizowany zostanie na dwóch kondygnacjach. Na terenie inwestycji powstanie ogromny, nowoczesny plac zabaw z zabawkami edukacyjnymi oraz ścieżkami sensorycznymi, a także części relaksacyjne: pole do jogi, kino plenerowe, strefy sąsiedzkie z osiedlowymi biblioteczkami, ogródki sąsiedzkie, obserwatorium przyrody i hotele dla owadów.

Małgorzata Ostrowska, dyrektorka Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction

Obecnie najbardziej luksusowe mieszkania dostępne w naszej ofercie zlokalizowane są w inwestycji Nad Odrą w Szczecinie. To lokale o metrażu od 56 mkw. do 126 mkw. w bardzo modnej Łasztowni, z widokiem na rzekę, które oferujemy w cenie 17 600 zł/mkw.

Mamy też w ofercie piękne, widokowe apartamenty na ostatnich piętrach inwestycji Osiedle Horizon w Gdańsku. Mówimy tu o metrażach od 45 mkw. do 72 mkw. w cenie od 18 500 zł/mkw. do 20 000 zł/mkw.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Jednym z najbardziej prestiżowych projektów jest kompleks apartamentowy Royal Residence w warszawskim Wilanowie. Zespół kameralnych budynków jest malowniczo zlokalizowany w wyjątkowo atrakcyjnej części Wilanowa. Łącznie powstaje tu blisko 1200 lokali w otulinie zieleni parkowej z towarzyszącymi strefami usługowymi i pasażem handlowym. Wszystkie apartamenty są wyposażone w Smart House. W bezpośrednim sąsiedztwie budynków zachowana jest w dużym stopniu naturalna zieleń parkowa, bez absolutnie żadnej ingerencji dewelopera. To projekt realizowany z ukłonem w stronę ESG. Znajdują się tu wszystkie najnowsze elementy eco w standardzie. Ponadto, inwestujemy w stacje ładowania samochodów elektrycznych.

Ceny w tej inwestycji mogą osiągać wysokie pułapy, przykładowo apartament na parterze, o powierzchni 96 mkw. wraz z dużym ogródkiem o metrażu 50 mkw. mamy w cenie 1,76 mln zł.

Janusz Miller, dyrektor ds. Sprzedaży i Marketingu w Home Invest

Najbardziej luksusowe mieszkania w naszej ofercie czekają na klientów obecnie w projekcie Apartamenty Oszmiańska II na warszawskim Targówku Mieszkaniowym oraz w inwestycji Enklawa Ursynów, zlokalizowanej przy ulicy Kłobuckiej na pograniczu Ursynowa i Mokotowa. Mieszkania mają powierzchnię od 81 mkw. do 112 mkw. Ceny zaczynają się od 1 251 000 zł brutto. Inwestycje oferują niezbędne udogodnienia dla najbardziej wymagających klientów.

Cezary Grabowski, dyrektor sprzedaży i marketingu Bouygues Immoblier Polska

Z naszej oferty warte uwagi są przede wszystkim dwa czteropokojowe apartamenty w poznańskiej inwestycji Lune de Malta o powierzchni 112 mkw. i 117 mkw., z przestronnymi salonami z aneksem kuchennym oraz dwoma łazienkami. Każde z mieszkań jest doskonale doświetlone, ma wysokość 3 m i posiada rolety zewnętrzne w oknach. Ogromnym atutem są tutaj balkony i tarasy dachowe o powierzchni 68 mkw. i 38 mkw.

Na uwagę zasługuje także samo osiedle, w którym zlokalizowane są oba apartamenty. Na terenie inwestycji znajduje się zielona strefa relaksu z boiskiem wielofunkcyjnym do gry w piłkę, plac zabaw i ścieżki spacerowe. Dodatkowo, zadbaliśmy o infrastrukturę przyjazną rodzinom z dziećmi i zaprojektowaliśmy wózkownie oraz stojaki na rowery. Na terenie osiedla znajduje się także ładowarka do samochodów elektrycznych, a całość inwestycji jest monitorowana. Z ekologicznych rozwiązań zastosujemy również zielone dachy i logotermy, a części wspólne budynków zostaną wykonane w podwyższonym standardzie.

Piotr Ludwiński, dyrektor ds. Sprzedaży i Obsługi Klientów w Archicom

Jedną z naszych najbardziej prestiżowych propozycji są Apartamenty przy Kwitnącej Wiśni w ramach inwestycji Modern Mokotów w Warszawie. Budynek mieści 40 lokali, spośród których na specjalne wyróżnienie zasługują apartamenty o powierzchni ponad 140 mkw. Ponadstandardowa wysokość zwiększy dostępną przestrzeń mieszkalną, a duże, szklane portfenetry i okna narożne zapewnią doskonałe doświetlenie oraz wyjątkowe widoki. Na parterze znajdzie się funkcjonalna i reprezentacyjna strefa lounge. Budynek apartamentowy wyróżni się unikalną, rubinową kolorystyką, tarasowym układem i przyciągającą wzrok fasadą. Wpisuje się w nowoczesną tkankę miejską, gwarantując jednocześnie dostęp do zieleni.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home

Zauważamy, że mieszkania z wyższej półki z ekologicznego osiedla Miasteczko Jutrzenki są na celowniku coraz większej liczby kupujących. Ekskluzywne lokale mieszkalne w dogodnej lokalizacji stanowią doskonałą propozycję dla turystów, którzy w okresie wakacyjnym poszukują przestronnego mieszkania w wysokim standardzie, skoncentrowanego na komfort i wygodę. Dlatego lokale luksusowe w tym projekcie są przestronne, z dużymi tarasami i nierzadko z widokiem na piękna warszawską panoramę.

Wiele do zaoferowania ma także przestrzeń osiedlowa, tj. liczne tereny zielone, solarne ławki, oczko wodne, edukacyjny plac zabaw dla dzieci i strefa relaksu zlokalizowana na dachach budynków mieszkalnych. Szczególnym miejscem jest także Aurec Active, czyli prywatna przestrzeń do relaksu i ćwiczeń udostępniona tylko dla mieszkańców, w której mogą bezpłatnie trenować w stacjonarnych i plenerowych siłowniach lub dowolnie korzystać z sal fitness i pilates.

Michał Witkowski, dyrektor ds. sprzedaży Lokum Deweloper

Najbardziej prestiżowe apartamenty oferujemy na wrocławskim osiedlu Lokum Porto położonym na Starym Mieście, skąd w zaledwie kilka minut można dostać się spacerem do Rynku, a pełna infrastruktura miejska jest dostępna na wyciągnięcie ręki.

Największy apartament o imponującym metrażu 150 mkw. zajmuje całe piętro budynku, zapewniając maksimum prywatności przyszłym mieszkańcom. Przynależą do niego dwa tarasy o powierzchniach 18 mkw. i aż 38 mkw. oraz cztery balkony. Apartament wyposażony jest też w klimatyzację. Ten wyjątkowy lokal składa się z trzech bardzo ustawnych pokoi, gabinetu oraz bardzo przestronnego salonu z aneksem kuchennym. Znajdują się w nim dwie łazienki, osobna toaleta, a także garderoba. Nieruchomość zorientowana jest na cztery strony świata, co obecnie jest rzadko spotykane, a widok rozpościerający się z okien obejmuje tereny zielone biegnące wzdłuż Odry oraz centrum Wrocławia. Niewątpliwym atutem apartamentu są liczne okna, które sprawiają, że do wnętrz wpada bardzo duża ilość naturalnego światła.

W ofercie osiedla Lokum Porto jest dostępnych jeszcze kilka wyjątkowych apartamentów o standardzie premium. Budynki, w których się znajdują wyróżnia mała liczba lokali, co nadaje im kameralny charakter. Otacza je zielone patio, gdzie ruch kołowy ograniczony jest do minimum. Elegancką architekturę podkreślają części wspólne ze starannie wyselekcjonowaną zielenią oraz oczkami wodnymi. Do dyspozycji mieszkańców pozostaje siłownia terenowa, plac zabaw a także stanowiska do ładowania pojazdów elektrycznych.

Monika Szostek, Marketing Manager w Okam Capital

Nasza oferta mieszkaniowa w całości odpowiada na oczekiwania wymagających klientów, szukających apartamentów z wyższej półki. We prowadzonych obecnie projektach mamy dostępne duże mieszkania z metrażu powyżej 100 metrów, które obejmują po kilka pokoi i przylegające do nich przestrzenie zewnętrzne, tj. tarasy, ogródki, balkony czy loggie. Przykładem może być rewitalizowany, kameralny budynek Warzelnia by Bohema na warszawskiej Pradze Północ, który jest wyjątkowy z uwagi na historię i architekturę. Powstanie w nim 67 apartamentów o charakterze loftów o powierzchni od 28 mkw. do 104 mkw.

Wyjątkową inwestycją z uwagi na lokalizację bezpośrednio w Dolinie Trzech Stawów jest Inspire w Katowicach. Nowe mieszkania z niczym nieprzesłoniętym widokiem na zieleń i wodę weszły do sprzedaży wraz z uruchomionym ostatnim etapem inwestycji.

Mocną stronę osiedla Cityflow na stołecznej Woli stanowią, nie tylko mieszkania, ale też rozległe tereny zielone. Mieszkania mają tu metraże nawet ponad 150 mkw. Projekt cechują rozwiązania przyjazne środowisku, a wśród nich układ automatycznego nawadniania terenów zielonych wodą deszczową, przestrzenie do relaksu, w tym zaciszna oaza z leżakami i hamakami, amfiteatr, plac z mgłą wodną i ogródek warzywny. Każde mieszkanie zostanie wyposażone w system inteligentnego domu, podnoszący komfort życia i wpływający na bezpieczeństwo.

Karolina Bronszewska, dyrektor Marketingu i Innowacji Ronson Development

W ramach naszej oferty wyróżnić możemy osiedle domów Nova Królikarnia. To projekt kameralnych willi, zlokalizowanych na Dolnym Mokotowie w Warszawie. Osiedle cechuje kameralna, niska zabudowa czy otaczająca budynki zieleń. Projekt ten nawiązuje do ponad stuletniej idei Miasto Ogród, gdzie ponad 60 proc. powierzchni stanowi obszar biologicznie czynny.

Osiedle zostało zaprojektowane jako oaza w sercu miasta, otoczona zielonym parkiem o powierzchni ponad 5 tys. mkw. Domy jednorodzinne w tej inwestycji mają własne jezioro, plac zabaw i ścieżki do biegania. Każdy z budynków wyróżnia się ponadstandardową wysokością pomieszczeń. Strefa dzienna na parterze to 3 metry, natomiast strefy prywatne na piętrach są wysokie na 2,8 metra.

Estetyka budynków inspirowana jest stylem Skandynawii i Szwajcarii. Dlatego zieleń, światło czy widoki są integralną częścią wnętrz, a ogród jest funkcjonalnym przedłużeniem salonu. Wykończenie domów zostanie zrealizowane z użyciem najwyższej jakości materiałów, takich jak drewno, szkło czy ozdobna cegła elewacyjna, które podkreślą nowoczesny, lekki i elegancki charakter domów. Wizerunek ten dopełniają także tarasy dachowe z wejściem przez szklane drzwi typu skydoor, które dodatkowo doświetlają klatkę schodową.

W ramach projektu Nova Królikarnia dbamy także o obecność zrównoważonych i ekologicznych rozwiązań. Jednym z kluczowych elementów jest nowoczesny system ogrzewania oparty na hybrydowej pompie ciepła, połączonej z kotłem gazowym, który automatycznie uruchamia się przy temperaturze poniżej 5°C. Inwestycja uwzględnia również rozwój elektromobilności, oferując gniazda do ładowania pojazdów elektrycznych w garażach. Aby zapewnić zdrowe środowisko wewnętrzne, w każdym domu zastosowaliśmy system filtracji powietrza, który eliminuje alergeny i zanieczyszczenia dzięki zastosowaniu rekuperacji. Działamy również na rzecz ochrony środowiska poprzez wtórne wykorzystanie wód opadowych i zastosowanie skrzynek rozsączających na terenie ogrodów z pompą głębinową, zbierającą deszczówkę z dachów czy możliwość montażu paneli fotowoltaicznych. Wybrane budynki wyróżniają się także zielonymi dachami, które pełnią funkcję dodatkowej izolacji termicznej.

Damian Tomasik, prezes zarządu Alter Investment

Obecnie tworzymy wyjątkowy projekt nad jeziorem Ławki pod Jezioranami. To idealnie zlokalizowane domy na ponad 5,6 ha gruntu. Dojazd do Jezioran, zarówno z Warszawy, jak i Trójmiasta jest komfortowy, dzięki czemu idealnie wpisuje się w potrzeby weekendowego odpoczynku od zatłoczonych miast. Do dyspozycji mieszkańców zostanie oddane ponad 1,5 ha części wspólnych, które będę sprzyjać aktywnościom sportowym oraz integracji sąsiedzkiej. Cały grunt przylega do jeziora. Domy posiadać będą cztery pokoje. Salon w każdym z domów został zaprojektowany w sposób nowatorski, zacierający granicę pomiędzy domem a atrakcyjnym tarasem na długie letnie wieczory.

DOMPRESS

Popyt na biura utrzymuje się na wysokim poziomie, ale w budowie jest najmniej powierzchni od kilkunastu lat. Rynek nieruchomości biurowych ulega coraz większym zmianom
Jeszcze cztery lata temu sektor biurowy w Polsce był jednym z rynków, które zwiększały swoje zasoby najszybciej w Europie. Dziś w Warszawie, największym ośrodku biurowym w kraju zaplecze biurowe kurczy się na skutek wyburzeń przestarzałych biurowców, zmiany ich funkcji oraz wycofania budynków z użytkowania na czas modernizacji. W 2023 roku warszawski rynek biurowy zmniejszył się o około 40 tys. mkw., pomimo że oddane zostało 60 tys. mkw. nowych powierzchni.

Jak podaje Walter Herz, Warszawa dysponuje obecnie 6 239 000 mkw. powierzchni biurowych. W budowie pozostaje około 300 tys. mkw. biur. Nieznacznie więcej niż w 2022 roku, ale kilkakrotnie mniej niż w czasie rynkowej hossy, kiedy w realizacji było 800 – 850 tys. mkw. powierzchni. Od kilku lat ilość powierzchni w budowie spada. Pomimo, iż w ostatnich miesiącach aktywność deweloperów w Warszawie nieco wzrosła, ten rok nie przyniesie wiele więcej nowych biur niż ubiegły. Z danych Walter Herz wynika, że oddane zostanie tylko około 90 tys. mkw. powierzchni.

Brak dostępnych powierzchni do wynajęcia na rynku warszawskim odczuwalny jest przede wszystkim w centrum miasta, gdzie współczynnik pustostanów wynosi zaledwie 3-4 proc. W całej aglomeracji wolnych biur jest tylko 10 proc.

Poradzą sobie tylko nowoczesne budynki

– Rynek biurowy w Polsce zwolnił i znalazł się w niełatwym momencie swojego rozwoju. Upowszechnienie pracy zdalnej, wysokie koszty realizacji inwestycji, drogie finansowanie oraz horrendalne ceny gruntów i ich niska podaż czy konieczność uwzględnienia wymogów ESG zmuszają deweloperów biurowych do zmiany założeń inwestycyjnych. W ubiegłym roku w Warszawie zostały wydane tylko trzy pozwolenia na budowę. Ogromnym wyzwaniem dla sektora jest też starzenie się budynków, z których część nie będzie w stanie sprostać wymogom ekologicznym i unijnym wytycznym dotyczącym emisyjności. W najbliższych latach właściciele starszych biurowców będą zmuszeni do inwestycji w modernizację obiektów. Zdobycie na ten cel środków może być jednak łatwiejsze, bo zmienia się polityka banków, które zaczynają bardziej aktywnie finansować sektor nieruchomości – mówi Mateusz Strzelecki, Partner / Head of Tenant Representation w Walter Herz.

Powolny przyrost powierzchni widoczny jest, zarówno w Warszawie, jak i regionach. A analitycy Walter Herz prognozują jeszcze większe spowolnienie, jeśli chodzi o nowe inwestycje. W 2023 roku w siedmiu największych miastach w Polsce przybyło łącznie około 315 tys. mkw. nowych biur. Najwięcej w Krakowie (77 tys. mkw.), Wrocławiu (75,7 tys. mkw.) i Warszawie (60 tys. mkw.). Na rynek trafił m.in. katowicki Craft, budynek E w poznańskim kompleksie Nowy Rynek, Ocean Office Park B i Kreo w Krakowie, Intel Technology Poland - IGK6 w Trójmieście, czy Leakside w Warszawie.

W budowie w głównych ośrodkach biurowych w kraju pozostaje ogółem ponad 630 tys. mkw. powierzchni. Drastyczny spadek realizacji nowych projektów widoczny jest w całej Polsce. Z analiz Walter Herz wynika, że najwięcej biur w regionach buduje się we Wrocławiu - 112 tys. mkw. W Poznaniu w realizacji pozostaje 72 tys. mkw. biur, w Trójmieście – 49 tys. mkw., w Katowicach – 46 tys. mkw., w Łodzi – 49 tys. mkw., a w Krakowie – ponad 39 tys. mkw.

W odróżnieniu od Warszawy, na rynkach regionalnych zwiększa się dostępność powierzchni do pracy. W Trójmieście i Poznaniu współczynnik pustostanów biurowych wynosi 13-14 proc., ale już w Krakowie, Wrocławiu, Łodzi, czy Katowicach sięga 19-21 proc.

Praca zdalna nie wyhamowała popytu

Mimo wkroczenia na rynek hybrydowego systemu pracy, biura pozostały dla firm kluczowe i popyt na nowoczesne powierzchnie jest nadal spory. W minionym roku na siedmiu kluczowych rynkach biurowych w kraju zakontraktowane zostało 1406 100 mkw. powierzchni. Na tak dobry wynik zapracowała zarówno Warszawa (750 tys. mkw.) i główne rynki regionalne, na których łączny popyt okazał się w ubiegłym roku rekordowo wysoki. Chłonność warszawskiego rynku była nieco niższa niż w wyjątkowym pod tym względem 2022 roku, ale znacznie wyższa w porównaniu z latami 2020-2021.

– Na rynku obserwować możemy dużą aktywność najemców, którzy jednak konsekwentne optymalizują i redukcją zajmowane powierzchnie. Inflacja, wysokie ceny mediów i kosztów utrzymania budynków spowodowały w 2023 roku poważny wzrost kosztów eksploatacyjnych. Najbardziej, o kilkanaście procent stawki skoczyły w Warszawie i Wrocławiu. O około 4 proc. r/r. wzrosły też czynsze za najlepsze powierzchnie w warszawskim centrum. Firmy starają się ograniczyć wydatki, ale jednocześnie podnoszą atrakcyjność swoich biur, by zachęcić pracowników do pracy stacjonarnej. Najemcy decydujący się na relokację, zmieniają lokalizacje na bardziej centralne, wybierają nowocześniejsze biura w budynkach spełniających wysokie normy środowiskowe – przyznaje Mateusz Strzelecki.

Zwraca uwagę, że zmieniają się także warunki podpisywanych umów. – W nowoczesnych biurowcach okres, na jaki kontraktowane są powierzchnie wydłuża się, natomiast w starszych budynkach negocjowane są krótsze okresy najmu. Firmy zastrzegają sobie też prawo do zmiany powierzchni w czasie trwania umowy, jeśli okazałoby się, że ze względu na pracę zdalną częściowo jej nie wykorzystają – dodaje.

Zarówno właściciele budynków, jak i najemcy stawiają na nowe technologie, które stają się kluczowe dla poprawy efektywności w zarządzaniu nieruchomościami, ale także pozwalają firmom i ich pracownikom lepiej wykorzystywać biura i korzystać z wachlarza usług dostępnych w budynkach.

Walter Herz

Czy przepisy zawarte w znowelizowanej specustawie mieszkaniowej, nakazujące budowę 1,5 miejsca parkingowego na jedno mieszkanie wpłyną na ceny lokali? Jak nowe regulacje budowlane, które mają obowiązywać od 1. kwietnia br., przełożą się na koszt inwestycji? O ile mieszkania oferowane w nowych projektach mogą być z tego powodu droższe? Sondaż przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.

Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży, Develia S.A.

W naszej opinii nakaz budowy 1,5 miejsca parkingowego na każde mieszkanie będzie szkodliwy dla rynku i klientów. Obecnie rzadko można spotkać osiedla, gdzie wskaźnik ten jest niższy niż 1 stanowisko postojowe na 1 lokal. W typowej inwestycji deweloperskiej lokale 1-2 pokojowe stanowią połowę oferty, a ich nabywcy często rezygnują z zakupu miejsca parkingowego. Dotyczy to zwłaszcza projektów zlokalizowanych w centrach aglomeracji.

Dlatego też podnoszenie tego wskaźnika jest bezcelowe i niepotrzebnie spowoduje dalszy wzrost cen mieszkań. Warto pamiętać, że koszt wybudowania 1 stanowiska postojowego to około 100 tys. zł, gdzie ich cena sprzedaży oscyluje średnio w okolicy 35 tys. zł. Różnicę tę deweloperzy muszą wkalkulować w cenę wszystkich lokali.

Andrzej Gutowski, wiceprezes i dyrektor Działu Sprzedaży Ronson Development

Wprowadzenie nakazu budowy 1,5 miejsca parkingowego na jedno mieszkanie z pewnością wpłynie na koszty inwestycji deweloperskich. W niektórych przypadkach wymusi to konieczność budowy nie jednej, lecz na przykład dwóch kondygnacji garaży podziemnych, co może generować dodatkowe koszty w wysokości od 5 do 10 proc. w skali inwestycji.

Ponadto, ograniczenia związane z powierzchnią działki mogą utrudniać wygospodarowanie dodatkowej przestrzeni na miejsca parkingowe. W rezultacie deweloperzy, zgodnie z przepisami prawa, mogą być zmuszeni do zmniejszenia liczby budowanych mieszkań w danym projekcie.

Damian Tomasik, prezes zarządu Alter Investment

Patrząc na obecne trendy i odchodzenie społeczeństwa od samochodów wymóg budowy większej ilości miejsc jest pomysłem chybionym. Miejsca w hali garażowej często sprzedawane są poniżej kosztów wytworzenia, a w związku z tym cena mieszkania musi być odpowiednio wyższa, aby projekt ostatecznie był rentowny.

Koszt budowy miejsc parkingowych, a szczególnie hal garażowych, zawsze wpływa na cenę metra kwadratowego mieszkania, więc ma to bezpośrednie przełożenie na wzrost kosztu budowy mieszkania. W konsekwencji zmiana ta, w mojej ocenie, będzie negatywna.

Angelika Kliś, członkini zarządu Atal

Nasza spółka realizuje również inwestycje w Niemczech. Mamy więc porównanie z regulacjami na tamtejszym, o wiele bardziej rozwiniętym rynku. Jesteśmy zdania, że zamiast wprowadzać tego rodzaju normy parkingowe, a także inne, wpływające na koszt wytworzenia, o wiele lepiej by było zaczerpnąć od sąsiadów rozwiązania, które funkcjonują od lat i się sprawdzają.

To zresztą częsta praktyka także w innych krajach Europy. Tam deweloper i przedstawiciele władz lokalnych siadają do stołu i rozmawiają o możliwości zabudowy działki na cele mieszkaniowe. Spisują na tę okoliczność umowę urbanistyczną, określają priorytety, prezentują oczekiwania wobec dewelopera, np. zrealizowanie jakiegoś elementu inwestycji służącej społeczności. W ten sposób obydwie strony są usatysfakcjonowane. To myślenie nakierowane na realizację realnych potrzeb, a nie traktowanie en bloc wszystkich inwestycji pod dany przepis.

Z doświadczenia wiemy, że liczba realnie potrzebnych miejsc parkingowych różni się w zależności od inwestycji. Inna będzie w ścisłym centrum, inna w lokalizacji podmiejskiej. Najbardziej kosztowna jest budowa podziemnych hal garażowych, co ma wpływ na cenę wytworzenia metra mieszkania.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home

Lokatorzy nowoczesnych osiedli mają dość zabetonowanych przestrzeni i hałasu, marzą o zieleni, ciszy i wypoczynku na łonie natury. Z drugiej strony jednak, codzienne poszukiwanie miejsca parkingowego przyprawia ich o ból głowy. Deweloperzy muszą pogodzić oba te aspekty, aby dopasować ofertę do oczekiwań współczesnych nabywców. Kompromis w tej kwestii w 2023 roku próbowali znaleźć rządzący.

Niestety pomysł odgórnego nakazu zapewnienia minimum 1,5 miejsca postojowego na każde mieszkanie w danej inwestycji może odbić się na cenach mieszkań. Warto wiedzieć, że ceny miejsc parkingowych w garażach podziemnych są zwykle nawet o połowę niższe od kosztów poniesionych na ich budowę. Koszt budowy miejsca postojowego to ok. 70 tys. zł, a stanowiska sprzedawane są za 30-40 tys. zł. Różnica ta, czyli pozostałe koszty wraz z doliczoną wartością rynkową miejsca postojowego rozkładane są zatem na wszystkich kupujących, niezależnie od tego, czy korzystają z garażu podziemnego, czy nie, a więc automatycznie rośnie cena za każdy lokal.

Małgorzata Ostrowska, dyrektorka Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction

Na koszt budowy miejsc parkingowych wpływa wiele czynników. Budowa zewnętrznego parkingu naziemnego nie jest aż tak kosztochłonna jak hale garażowe, ale budując parking na gruncie tracimy tzw. PUM, czyli liczbę mieszkań na danej działce, a to już przekłada się na koszt inwestycji, gdyż cena gruntu w m2 mieszkania rośnie. Wpływa więc to finalnie na cenę mieszkania.

Budowa parkingów podziemnych jest bardzo droga, hala garażowa może być sytuowana na kondygnacji minus jeden, ale może mieć też kilka kondygnacji podziemnych. Wspomniany koszt budowy zależy więc też od liczby kondygnacji, ale też od jakości gruntu, na jakim realizujemy budowę. Można budować też hale z parkliframi, a te konstrukcje również dodatkowo kosztują nawet kilka tys. euro za sztukę.

Podsumowując, wspomniany wymóg ze specustawy zdecydowanie wpłynie na wzrost kosztów realizacji projektu i finalnie na samą cenę mieszkania. Choć warto wspomnieć, że już dzisiaj niektóre projekty przewidują po 1,5 a nawet 2 miejsca na 1 lokal.

Cezary Grabowski, dyrektor sprzedaży i marketingu Bouygues Immoblier Polska

Trzeba zdawać sobie sprawę, że już dziś są w realizacji inwestycje, które posiadają 1,5, a nawet 2 miejsca parkingowe na jedno mieszkanie. Nie jest to więc sytuacja niespotykana, ważne jednak, żeby zrozumieć, że takie rozwiązanie kosztuje i te koszty ponosi przede wszystkim deweloper. Najbardziej czasochłonnym i kosztochłonnym etapem budowy są bowiem prace w ziemi.

Jeżeli nowe przepisy dotyczące zwiększenia współczynnika miejsc parkingowych wejdą w życie, będziemy musieli zrealizować więcej miejsc postojowych w halach garażowych, a to będzie mogło oznaczać, że zamiast dwóch poziomów takiego garażu podziemnego, będzie trzeba wybudować trzy. Konsekwencją tego mogą być podwyżki cen mieszkań, gdyż koszty budowy całej inwestycji wzrosną.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

Nie przewidujemy wpływu zmiany tych przepisów na wzrost cen mieszkań. Obserwujemy niedobór miejsc postojowych, a nie ich nadmiar więc nie upatrujemy tej zmiany jako problemu.

Jakub Serek, dyrektor ds. Planowania Kosztów Realizacji w Archicom

Biorąc pod uwagę ograniczoną podaż działek pod zabudowę wielorodzinną w dużych miastach, zwiększona liczba miejsc parkingowych przypadających na jedno mieszkanie spowoduje konieczność budowania większych garaży podziemnych. Bezpośrednio przełoży się to na wzrost średnich kosztów realizacji inwestycji o kilkanaście procent. W przypadku niesprzyjających warunków gruntowo-wodnych i braku możliwości wykonania kolejnych kondygnacji podziemnych może to spowodować zmniejszenie liczby mieszkań w ramach projektu. W związku z tym należy spodziewać się wzrostu cen gruntów w przeliczeniu na PUM, co w efekcie przełoży się na wyższy koszt lokalu dla klienta końcowego.

Marek Starzyński, dyrektor ds. sprzedaży w Okam

Nakład finansowy na budowę hali garażowej stanowi znaczną część całościowych kosztów realizacji inwestycji. Tym samym przyjęcie zapisów zwiększających współczynnik postojowy w naturalny sposób wpłynie na wzrost kosztów realizacji projektów mieszkaniowych z uwagi na konieczność powiększenia parkingu czy budowy jego kolejnych kondygnacji.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Trudno odnieść się do tego projektu, nie sądzę jednak, aby miał on wpływ na bieżące funkcjonowanie rynku mieszkaniowego. Od lat spełniamy najbardziej wymagające wytyczne dotyczące budownictwa mieszkaniowego i nowe przepisy nie wpłyną na naszą działalność.

Janusz Miller, dyrektor ds. Sprzedaży i Marketingu w Home Invest

Zgodnie ze znowelizowaną specustawą mieszkaniową i jej wymogiem co do liczby miejsc parkingowych, cena mieszkań może wzrosnąć. Trudno jednak w tej chwili dokładnie określić o ile procent. To zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja, koszty budowy parkingów, konkurencja na rynku, czy polityka cenowa dewelopera. Można jednak spodziewać się, że nowe regulacje z pewnością wpłyną na podwyżki cen w nowych projektach.

Do zespołu Wycen i Doradztwa w Avison Young w Polsce dołącza Katarzyna Uzar, która obejmuje stanowisko Assistant Valuer.

Katarzyna jest absolwentką studiów magisterskich na kierunku architektura i urbanistyka. Edukację zdobywała na polskich i zagranicznych uczelniach. Jej doświadczenie zawodowe na rynku nieruchomości obejmuje m.in. doradztwo, wykonywanie analiz techniczno-prawnych oraz kompleksowe zarządzanie projektami architektonicznymi w różnej skali. W trakcie wykonywania analiz rynkowych współpracowała z urzędami, deweloperami i przedstawicielami innych branż, by osiągnąć najlepsze rezultaty dla swoich klientów.

W Avison Young Katarzyna odpowiada za tworzenie ofert i umów zlecenia wyceny, wspiera rzeczoznawców majątkowych w całym procesie wyceny, tj. gromadzi i analizuje dane rynkowe na potrzeby poszczególnych projektów, weryfikuje dokumentację nieruchomości oraz aktywnie uczestniczy w przygotowywaniu operatów szacunkowych.

Avison Young świadczy usługi w zakresie Wycen i Doradztwa od sierpnia 2021 roku i już w pierwszym pełnym roku operacyjnym zespół zrealizował zaplanowany budżet. Sukcesem roku 2023 było zwiększenie składu osobowego aż o 50%, a także uzyskanie przez szefową działu, Monikę Bronicką, akredytacji HypZert MLV, która upoważnia ją do przygotowywania wycen dla niemieckich banków hipotecznych inwestujących w Polsce.