Archiwum październik 2022


nieruchomości 
paź 27 2022 Rynek inwestycyjny nieruchomości komercyjnych...
Komentarze: 0

Październik 2022

Autor: Paulina Brzeszkiewicz-Kuczyńska, Research and Data Manager, Avison Young

 

Załamanie rynku inwestycyjnego nieruchomości komercyjnych w Polsce? Nic z tych rzeczy!

Podejmowaniu decyzji inwestycyjnych towarzyszą teraz szczególnie wnikliwe analizy. Konflikt w Ukrainie, szalejąca inflacja oraz gwałtownie rosnące stopy procentowe rzutują na wszystkie rynki w Europie Środkowo-Wschodniej. Branża znajduje się w trudnym otoczeniu makroekonomicznym, a na horyzoncie majaczy potencjalny kryzys energetyczny. Mimo to, w pierwszych trzech kwartałach 2022 roku rynek inwestycyjny w Polsce nie wykazał żadnych niepokojących oznak spowolnienia. Wręcz przeciwnie, całkowity wolumen transakcji w sektorze nieruchomości komercyjnych przekroczył wynik z 2021 roku o ponad 20%.

Sektor nieruchomości jest wciąż świetnym zabezpieczeniem przed inflacją z uwagi na rosnący poziom czynszów. Niesfinalizowane wcześniej transakcje przeniosły się na rok bieżący. Avison Young zauważa, że zarejestrowany wynik ukształtowało pięć spektakularnych transakcji, które odpowiadają za 47% całkowitego wolumenu inwestycji w omawianym okresie.

Po dominacji sektora biurowego w pierwszej połowie 2022 roku, w Q3 br. na prowadzenie ponownie wyszedł sektor magazynowy. Rynek biurowy z kolei odnotował wzrost wolumenu transakcji w Warszawie. Sektor handlowy niezmiennie oparty jest na mniejszych obiektach, jak parki handlowe i centra convenience. W sektorze mieszkaniowym zawarte zostały w Q3 dwie transakcje PRS w Warszawie i Wrocławiu.

Jeśli chodzi o źródła kapitału, w minionym kwartale szczególną aktywnością wykazali się inwestorzy i fundusze z Izraela.

·        4,3 miliarda euro - całkowity wolumen inwestycyjny Q1-Q3 2022

·        84 transakcje vs. 103 transakcje w Q1-Q3 2021

·        Trzeci najlepszy wynik Q1-Q3 od 2016 roku

SEKTOR BIUROWY

Warszawa wychodzi z cienia rynków regionalnych

Sektor biurowy w Polsce cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem inwestorów. Jednak większość podmiotów inwestycyjnych w tym sektorze zawęziła swoje kryteria w związku z wysokimi kosztami finansowania i koniecznością koncentracji na aspektach ESG. Wzrost kosztów budowy w ciągu ostatnich lat w połączeniu z ciągłym wzrostem stawek czynszowych sprawia, że właściciele istniejących nieruchomości mają przewagę konkurencyjną i lepsze zwroty z inwestycji w porównaniu z nowymi projektami, pod względem ustalania stawek czynszu i strategii najmu.  

Z wynikiem 1,77 mld euro, odpowiadającym 41% udziałowi w całym wolumenie transakcyjnym, sektor biurowy dominuje pod względem wartości transakcji, które zrealizowane zostały w Q1-Q3. Tym samym, dystans do sektora magazynowego zmniejszył się z 20% w Q1 2022 do zaledwie 5% w okresie Q1-Q3 2022. Spośród 21 transakcji biurowych przeprowadzonych w pierwszych 9 miesiącach br., 15 zlokalizowanych było na rynkach regionalnych. Niemniej, Avison Young zaznacza, że dwie najbardziej imponujące transakcje zostały zamknięte w Warszawie.

W pierwszej połowie 2022 roku transakcje na rynkach regionalnych stanowiły 80% ilości transakcji w sektorze biurowym. Ich wolumen był natomiast porównywalny z wolumenem wygenerowanym w Warszawie, a to dzięki historycznie największej transakcji zakupu pojedynczego aktywa - The Warsaw HUB. W samym Q3 2022 szala przechyliła się nieznacznie na korzyść stolicy. Czwarta historycznie największa pod względem wolumenu transakcja biurowa w Polsce, czyli zakup Generation Park Y przez Hansainvest, pozwoliła Warszawie wyjść na prowadzenie z udziałem 55% udziału w wolumenie inwestycji biurowych w okresie Q1-Q3 2022.

·        1,77 miliarda euro - wolumen zrealizowany w sektorze biurowym w Q1-Q3 2022

·        55% przypadło na Warszawę w Q1-Q3 2022

·        Zrealizowano historycznie największą i czwarta pod względem wielkości transakcję pojedynczymi aktywami biurowymi w Polsce

10 największych transakcji pojedynczymi aktywami biurowymi w Polsce

 

Budynek

Powierzchnia

Dzielnica

Rok

1

The Warsaw HUB

101,000

City Centre West

2022

2

Warsaw Spire A

71,200

City Centre West

2019

3

Rondo 1

58,000

CBD

2014

4

Generation Park Y

47,600

City Centre West

2022

5

Warsaw Financial Center

50,000

CBD

2019

6

Q22

53,800

CBD

2016

7

Rondo 1

58,000

CBD

2006

8

Eurocentrum Office Complex

84,100

Jerozolimskie Corridor

2019

9

Metropolitan

38,300

CBD

2021

10

Rondo 1

58,000

CBD

2005

Źródło: Avison Young

 

SEKTOR MAGAZYNOWY

Rynki wschodzące rządzą

Sektor magazynowy, wielka gwiazda 2021 roku, na celowniku prawie każdego inwestora instytucjonalnego pozostaje na szczycie listy zakupów również w 2022 roku. Inwestorzy nadal chcą kupować nieruchomości magazynowe, jednak ich właściciele nie są jeszcze gotowi do obniżania cen, zauważa Avison Young. Stąd całościowy wolumen sektora notuje relatywnie niższe wyniki. Popyt napędza rekordowo niski poziom pustostanów, który z kolei wpływa na wzrost stawek czynszowych w całej Polsce.

 

W Q3 2022, sektor magazynowy umocnił swoją pozycję na polskim rynku inwestycyjnym. Nabycie portfela magazynowego Danica przez CBRE IM od Hillwood było drugą największą transakcją odnotowaną w Q1-Q3 2022. Transakcja wpłynęła również istotnie na udział transakcji portfelowych w całkowitym wolumenie sektora magazynowego, który wyniósł 50%. Mimo to, zarejestrowany wolumen 1,54 mld euro nie osiągnął poziomu z 2021 roku (r/r).  Transakcje magazynowe w Q1-Q3 2022 stanowiły 36% całego wolumenu inwestycyjnego, czyli znacznie mniej niż w pierwszej połowie 2022 roku (24%).

Ciekawą prawidłowością obserwowaną przez Avison Young w okresie Q1-Q3 2022 roku w sektorze magazynowym była przewaga rynków wschodzących nad „Wielką Piątką” hubów magazynowo-logistycznych. 47% wolumenu transakcji zrealizowanych zostało na wschodzących rynkach magazynowych. Szczególnie widocznym trendem jest wzrost inwestycji w nieruchomości w Polsce zachodniej na wschodzących rynkach w Szczecinie i w województwie lubuskim, które jest obecnie najintensywniej rozwijającym się rynkiem magazynowym w Polsce.

 

·        1,54 miliarda euro -  wolumen zrealizowany w sektorze magazynowym w Q1-Q3 2022

·        50% udział transakcji portfelowych w całkowitym wolumenie sektora w Q1-Q3 2022

·        47% - udział wschodzących rynków w całkowitym wolumenie sektora w Q1-Q3 2022

 

SEKTOR HANDLOWY

Convenience i parki handlowe, bo co innego?

Małe formaty handlowe typu convenience niezmiennie dominują w sektorze handlowym w Polsce. Najbardziej pożądane obiekty mają wśród najemców dyskonty spożywcze i sklepy  z kategorii „value retailers”, świetnie prosperujące w obecnych czasach, kiedy kupujący często ograniczają zakupy i zwracają większą uwagę na ceny. Avison Young zwraca uwagę, że Polska nadal oferuje bardzo atrakcyjne stopy kapitalizacji w sektorze parków handlowych (6,8%), który potwierdza, że jest odporny, nie tylko na COVID, ale i recesję.

W nadchodzących miesiącach zapewne poznamy oficjalnie dwóch nowych inwestorów w tym sektorze z Francji i z Izraela, którzy podpisali już przedwstępne umowy zakupu.

W Q1-Q3 sektor handlowy odnotował 26 transakcji, z czego 17 dotyczyło parków handlowych i obiektów typu convenience. W przypadku 5 transakcji dotyczących dawnych hipermarketów oraz centrum handlowego Sukcesja w Łodzi (zaprzestanie działalności w 2020 r.) celem była przyszła przebudowa. Porównywalny udział w transakcjach w sektorze miały centra handlowe, w tym dwa małe obiekty w Płocku i Zielonej Górze oraz ogromna transakcja dwóch Joint Ventures, stworzonych przez EPP na początku roku.

Wolumen transakcji w sektorze handlowym w Q2 i Q3 wyniósł odpowiednio 69 milionów euro i 62 miliony euro, plasując się na trzecim i drugim najniższym miejscu od 2016 roku. Niemniej jednak, ze względu na bezprecedensowe wyniki Q1 2022, całkowity wolumen sektora na koniec września br. wyniósł 859 milionów euro, co przekłada się na 20% udziału w całościowym wolumenie rynku inwestycyjnego w Polsce.

·        859 milionów euro – wolumen inwestycyjny w sektorze handlowym w Q1-Q3

·        17/26 udział parków handlowych i obiektów handlowych typu convenience w liczbie transakcji w sektorze

·        5/26 udział projektów przeznaczonych pod przebudowę w liczbie transakcji w sektorze

·        Dwóch “newcomerów” zadebiutuje w sektorze parków handlowych

 

SEKTOR PRS

Wschodzący rynek pod lupą inwestorów

Rosnąca inflacja i stopy procentowe spowodowały spowolnienie na rynku sprzedaży mieszkań, co z kolei pozytywnie wpłynęło na wzrost popytu najemców na produkty Sektora Najmu Instytucjonalnego (PRS). Takie czynniki, jak wysokie koszty budowy, wynikające z rosnących cen energii i surowców, niestabilnych łańcuchów dostaw oraz wzrostu kosztów finansowania inwestycji, zmuszają jednak niektórych inwestorów do czasowego zawieszania nowych projektów. Rozpoczęte wcześniej transakcje są zamykane. Łącznie z akademikami sektor PRS ma 3% udziału w całkowitym wolumenie rynku inwestycyjnego w Polsce w okresie Q1-Q3 2022.

W samym tylko w Q3 2022 roku odnotowano dwie nowe transakcje PRS. Grupa Heimstaden sfinalizowała zakup Unique Tower D w Warszawie od Marvipol Development, a Atrium European Real Estate nabyło od Toscom Development Studio Plac Dominikański we Wrocławiu. Rynek inwestycyjny PRS charakteryzuje się przewagą transakcji typu „forward funding”, dlatego wiele projektów jest nadal w fazie budowy. Avison Young ma przyjemność świadczyć szeroki zakres usług doradztwa technicznego, od monitoringu procesu budowy po ostateczne odbiory, dla całego warszawskiego portfela PRS należącego do Grupy Heimstaden.

 

PROGNOZY

Trudny początek 2022 roku przyniósł wiele niepewności co do kondycji polskiego rynku inwestycyjnego i jego przyszłego kształtu. W miarę upływu czasu, wszyscy gracze rynkowi obserwowali z napięciem rynek, ponieważ nie można było wykluczyć żadnego scenariusza. Odporność polskiego rynku inwestycyjnego przełożyła się jednak znów na niezłe wyniki, przekraczając r/r wolumen inwestycyjny z roku 2021 o ponad 20%.

W najbliższych kwartałach Avison Young spodziewa się wprowadzenia na rynek dużych portfeli magazynowych, które z pewnością skorzystają z rekordowo wysokich wskaźników indeksacji, pozwalających na osiągnięcie takich samych cen mimo rosnących stóp kapitalizacji.

Sektor handlowy może ponownie przyciągnąć uwagę inwestorów dobrze prosperującymi centrami handlowymi, jednak przy znacznie wyższych stopach kapitalizacji niż obserwowane przed pandemią. Miejmy nadzieję – nie wywołując wilka z lasu - że polski rynek inwestycyjny utrzyma ten kurs.

nieruchomości 
paź 27 2022 Jakie inwestycje mieszkaniowe wejdą na rynek...
Komentarze: 0

Czy deweloperzy planują budowę nowych projektów? Jakie mieszkania trafią do oferty? Czy firmy wstrzymują się nowe inwestycje ze względu na niestabilny poziom cen usług i materiałów budowlanych? Sondę przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.                 

 

Robert Stachowiak, prezes zarządu SGI

Końcówka 2022 roku będzie dla nas pracowita. Na ostatni kwartał mamy zaplanowane wprowadzenie do sprzedaży aż trzech inwestycji – dwóch w Warszawie i jednej w Łodzi. W listopadzie na rynku pojawi się oferta osiedla Blu Park zlokalizowanego na Mokotowie. Dostarczy ono 120 mieszkań o podwyższonym standardzie, z dużymi tarasami oraz udogodnieniami dla mieszkańców, jak fitness czy sauna. W tym samym miesiącu w Łodzi wprowadzimy kolejny, już piąty etap inwestycji Sokołówka, w którym znajdzie się 100 mieszkań. Z kolei w grudniu poszerzymy nasze warszawskie portfolio o kolejną dzielnicę, tym razem w Wilanowie. Powstanie tam osiedle 20 domów szeregowych, każdy o powierzchni około 270 mkw.

Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży, Develia S.A.

W drugiej połowie 2022 roku nie zamierzamy powiększać naszej oferty. Wszystkie projekty zaplanowane na ten rok wprowadziliśmy do sprzedaży przed końcem drugiego kwartału. Jeśli chodzi o koszty materiałów budowlanych, wzrosty cen niektórych z nich w miesiącach wakacyjnych nieco zwolniły. Spodziewamy się jednak, że czekają nas tu jednak dalsze podwyżki, m.in. z uwagi na oczekiwane skoki cen surowców energetycznych, co przełoży się na wzrost kosztów produkcji, materiałów czy obsługi budowy.

Adrian Potoczek, dyrektor ds. rozwoju w Wawel Service

Jeszcze w tym roku do sprzedaży zostaną wprowadzone nowe inwestycje w Krakowie i na Śląsku. Szczegóły dotyczące obu projektów podamy wkrótce. Inwestycje zaprojektowane zostały zgodnie z aktualnymi potrzebami nabywców. Składają się więc głównie z mniejszych lokali, dwu i trzypokojowych. Zgodnie z potrzebami klientów zadbaliśmy również o dogodną lokalizację inwestycji w otoczeniu zieleni i zaprojektowaliśmy strefy wypoczynku. Wszystkie nasze projekty zostaną zakończone lub rozpoczęte według wcześniejszych ustaleń i planów. Jeżeli chodzi o ceny materiałów to fakt, nadal są wysokie, ale analizy wskazują, że za kilka miesięcy będą o 20 proc. wyższe lub w ogóle niedostępne.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal

Planujemy uruchomić jeszcze w tym roku projekty w Krakowie, Poznaniu, Gliwicach i we Wrocławiu. Oferta w tych inwestycjach nie będzie odbiegać od dotychczasowej. Bardzo rygorystycznie podchodzimy do standardów i ściśle ich przestrzegamy. Każdy współpracujący architekt otrzymuje wytyczne, jakie parametry musi spełniać mieszkanie. Jakakolwiek by więc nie była sytuacja rynkowa, kwestie jakości i komfortu są priorytetem.

Niezmiennie dbamy też o to, aby oferta była atrakcyjna dla różnych grup odbiorców. Nasze projekty zazwyczaj są wieloetapowe, co pozwala na zastosowanie „różnorodnej” struktury mieszkań, odpowiadającej indywidualnym potrzebom. Niemniej jednak klienci najczęściej pytają o mieszkania dwu i trzypokojowe. Przy nowych projektach często są też wyczekiwane duże lokale z tarasami. Znajdują nabywców w pierwszej kolejności. Choćby ze względu na mały odsetek takich lokali w projekcie.

Nie wstrzymujemy się z decyzjami odnośnie realizacji poszczególnych inwestycji. Przesunięcie w czasie może jedynie dotyczyć kolejnych faz projektów wieloetapowych, wielomieszkaniowych, które na tę chwilę mają jeszcze wystarczający poziom podażowy.

Produkcja materiałów w dalszym ciągu uzależniona jest m.in. od cen energii co powoduje, że nie możemy obecnie liczyć na stabilizację w tym obszarze.

Cezary Grabowski, dyrektor marketingu i sprzedaży w Bouygues Immobilier Polska

Mamy w planach wprowadzenie kilku nowych projektów w Warszawie. Będą to inwestycje w trzech dzielnicach: na Bemowie, Bielanach oraz na Białołęce. Nowy projekt na Bielanach to kameralny budynek z zaledwie 57 apartamentami zlokalizowany w okolicy dwóch stacji metra i blisko terenów zielonych. Inwestycja zostanie zaprojektowana w standardzie premium. Bielany to wyjątkowe miejsce na mapie stolicy, dlatego też uznaliśmy, że w takim miejscu powstaną wyjątkowe apartamenty. W budynku znajdą się zarówno lokale studio, jak i o powierzchni ponad 150 mkw. Inwestycja spodoba się zarówno osobom planującym zakup mieszkania w wysokim standardzie w dobrej lokalizacji, jak i inwestorom, którzy szukają pewnej lokaty swojego kapitału.

 Pozostałe dwa projekty w Warszawie będziemy realizować na Bemowie i na Białołęce. To  inwestycje z segmentu popularnego z mieszkaniami kompaktowymi, które od kilkunastu lat wprowadzamy z powodzeniem na rynek nieruchomości, a które w obecnej sytuacji gospodarczej cieszą się największym zainteresowaniem klientów. Malejąca zdolność kredytowa Polaków i coraz wyższe stopy oprocentowania sprawiły, że klienci chętniej spoglądają w stronę mieszkań o mniejszym metrażu, ale o wysokiej funkcjonalności. Kompaktowymi mieszkaniami interesują się również inwestorzy, którzy chcą ulokować pewnie swój kapitał i przenoszą go na rynek nieruchomości.

Joanna Janowicz, dyrektor zarządzająca w firmie Constructa Plus

Jesteśmy na końcowym etapie przygotowań czterech projektów. Trzymamy się wypracowanych w firmie rozwiązań i w związku z tym nowe inwestycje nie będą się różnić od naszych wcześniejszych realizacji. Wiemy, że jest istotne grono klientów, którzy chcą mieszkać w centrum miasta, więc nie zmieniamy charakteru lokalizacji. Takim klientom zależy na wysokiej jakości wykończenia, więc standard też pozostaje u nas ten sam. Lokale nie będą też bardziej kompaktowe niż do tej pory. Wiemy, w jakim segmencie rynku się sprawdzamy i jakim klientom potrafimy zapewnić satysfakcjonujący produkt.

Zmienność cen materiałów i prac budowlanych rzeczywiście ostatnio się nieco zmniejszyła, ale moim zdaniem jest jeszcze za wcześnie, aby mówić o stabilizacji. Z tego względu bardzo mocno rozważamy rozpoczęcie sprzedaży w nowych projektach dopiero po zakończeniu budowy lub przy znaczącym zaawansowaniu prac. Presja ze strony wykonawców jest w dalszym ciągu silna, więc chcemy mieć pewność, że cena będzie odzwierciedlała koszty na przestrzeni całej realizacji.

Boaz Haim, prezes Ronson Development

Obecna sytuacja na rynku nieruchomości jest bardzo dynamiczna i wymaga pełnego skoncentrowania na celu. Mamy przekonanie, że swoją pozycję rynkową umocnią te firmy, które nie wstrzymają aktywności, będą niezmiennie wprowadzać nowe projekty, a tym samym będą gotowe z dobrą ofertą, gdy rynek się odbije. Dzięki bezpiecznej pozycji finansowej realizujemy taką strategię. Zgodnie z planem, w drugiej połowie 2022 roku wprowadziliśmy do sprzedaży sporo nowości, m.in. projekty Nowa Północ w Szczecinie oraz Grunwald Między Drzewami w Poznaniu. Tym samym wysyłamy do naszych klientów jasny sygnał – jesteśmy przygotowani na każdy czas i jesteśmy dla Was stabilnym partnerem.

Oczywiście nasza oferta jest mocno zróżnicowana. Są w niej dostępne mieszkania kompaktowe, idealne w przypadku zakupu pierwszego mieszkania lub jako lokal inwestycyjny, ale mamy także apartamenty, np. w Osiedlu Vola, realizowanym w ścisłym centrum stolicy, na warszawskiej Woli. Efektem różnicowania oferty jest też wprowadzenie do sprzedaży osiedla EKO Falenty, gdzie powstaną domy jednorodzinne w atrakcyjnej cenie globalnej, od 592 tys. zł.

Na przełomie września i października br. planujemy nowy etap cieszącego się ogromną popularnością w Warszawie projektu Nova Królikarnia. Na tym etapie powstanie zaledwie 11 ekskluzywnych domów, na które mamy już oczekujących klientów. Nie czekamy na rozwój wypadków, lecz elastycznie dostosowujemy się do tego, co przynosi nam bardzo wymagający i dynamiczny rynek. 

Sebastian Barandziak, prezes zarządu Dekpol Deweloper

Stawiamy na nieustanny rozwój i nie przewidujemy wstrzymania naszej działalności deweloperskiej. Jeszcze w 2022 roku planujemy wprowadzenie na rynek nowego projektu oraz kolejnego etapu realizowanej już inwestycji. Każda nasza nowa inwestycja jest wyjątkowa i różni się od pozostałych. Planowane projekty należą do segmentu premium, a ich różnorodność zapewni potencjalnym nabywcom możliwość dywersyfikacji portfela inwestycyjnego, odpowiadając przy tym na oczekiwania nawet najbardziej wymagających klientów.

Jeżeli chodzi o zmiany w obszarze cen, na rynku zauważalny jest wzrost kosztów usług budowlanych, natomiast ceny materiałów wahają się w zależności od rodzaju. Niektóre z nich drożeją, innych ceny ustabilizowały się.

Małgorzata Ostrowska, dyrektor Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction Holding S.A.

W trzecim kwartale br. w naszej ofercie pojawiła się inwestycja pod nazwą Stacja Centrum. To kompaktowy, unikalny projekt o nowoczesnej architekturze, idealnie wpisujący się w najbliższą okolicę - przyjazną do życia, centralną część Pruszkowa z doskonałą infrastrukturą. Koncepcja osiedla powstała po głębokiej analizie potrzeb przyszłych mieszkańców. W ofercie dominują lokale o najczęściej poszukiwanych metrażach od 25 do 42 mkw. Są też  nieco większe, rodzinne trzypokojowe mieszkania do 60 mkw. Wysoki standard, nowoczesny design, w tym przeszklenia, zabudowane balkony, podwyższona akustyczność ścian i okien sprawiają, że projekt budzi duże zainteresowanie nabywców, zarówno singli, jak i rodzin z dziećmi, także dzięki doskonałemu usytuowaniu 20 min. do centrum Warszawy.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

W ciągu najbliższych miesięcy planujemy wprowadzenie do sprzedaży mieszkań w trzecim etapie inwestycji Moja Północna na  warszawskim Tarchominie, przy czym ostateczna decyzja zostanie podjęta po weryfikacji strony kosztowej. Pozostałe dwie inwestycje na razie wstrzymujemy minimum na 6 miesięcy.

Janusz Miller, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Home Invest

Nieustannie przyglądamy się dynamicznej sytuacji gospodarczej i tej na rynku deweloperskim. Planujemy wprowadzenie na rynek nowych projektów. Rozważamy sprzedaż klientom indywidualny oraz do funduszy inwestycyjnych. Z końcem ubiegłego roku zawarliśmy umowę z funduszem dotyczącą sprzedaży całego budynku na warszawskich Bielanach przy metrze Słodowiec.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home

Pomimo niesprzyjającej koniunkturze gospodarczej nie zwalniamy tempa i wszystkie projekty realizujemy zgodnie z planem. Obecnie prowadzimy sprzedaż mieszkań w inwestycji Miasteczko Jutrzenki zlokalizowanej na zielonych, warszawskich Włochach. Przygotowujemy się do budowy wyjątkowej inwestycji połączonej z historią miasta Fabrica Ursus oraz osiedla My Forest z prywatnym lasem na warszawskiej Białołęce. Obserwujemy rynek, reagujemy na zmiany i dopasowujemy ofertę do klientów. Nabywcy mają do wyboru przestronne kawalerki od 38 mkw., komfortowe lokale dwupokojowe 44 mkw., a także duże mieszkania trzy i czteropokojowe do 90 mkw.

Rekordowy wzrost cen materiałów budowlanych rynek ma już za sobą. Okres ten przypadł na kwiecień i maj br., gdzie nastąpił wzrost cen materiałów budowlanych o 34 proc. rdr. W sierpniu wzrost cen oscylował na poziomie 25 proc. rdr., więc spadek o 9 punktów w trzy miesiące napawa optymizmem, ale wiadomo, mamy tak niestabilne czasy, że ciężko prognozować, co przyniesie przyszłość.

Wojciech Chotkowski, prezes zarządu Aria Development

Koszty usług i materiałów budowlanych wzrosły znacząco w ostatnich miesiącach. Nie wstrzymujemy naszych projektów, kończymy realizację 1 i 2 etapu nowego Osiedla Natura 2 w Wieliszewie i wprowadziliśmy do sprzedaży etap 3. W okresie spowolnienia gospodarczego prognozujemy, że lepiej będą sprzedawać się mieszkania o mniejszej powierzchni. Uważnie monitorujemy rynek, sytuację gospodarczą i jesteśmy przygotowani na zmiany rynkowe. Trzeba pamiętać, że wzrosty na rynku mieszkaniowym są przeplatane cyklami koniunkturalnymi.

Marcin Michalec, CEO Okam

W sierpniu tego roku otrzymaliśmy prawomocne pozwolenie na budowę CITYFLOW na warszawskiej Woli. Osiedle składać się będzie z czterech budynków z 743 mieszkaniami. W pierwszym etapie powstaną dwa budynki z 334 lokalami o metrażach od 29 do 193 mkw., w tym na ostatnich kondygnacjach również penthouse'y z tarasami na dachu, a także lokal na parterze z przeznaczeniem pod strefę mieszkańca. Atutem projektu będą m.in. tereny zielone,  sąsiedztwo z zewnętrznymi parkami i skwerami oraz wewnętrzne ogólnodostępne przestrzenie zieleni do wyłącznej dyspozycji mieszkańców. Na terenie kompleksu powstanie do wspólnego użytkowania ogródek warzywny, zaciszna enklawa z leżakami i hamakami, amfiteatr oraz plac z mgłą wodną czy część przeznaczona dla miłośników street workoutu. Będzie również teren rekreacyjny dla zwierząt. W każdym mieszkaniu znajdą się oczyszczacze powietrza i podzlewowe filtry do wody. Na terenie osiedla będzie bezpłatna wypożyczalnia rowerów i hulajnóg, punkty do ładowania urządzeń mobilnych i panele fotowoltaiczne na budynkach. Zaplanowana jest stacja serwisu rowerów czy klub mieszkańca. Zakładamy, że pierwszy etap CITYFLOW oddany zostanie do użytkowania w czwartym kwartale 2024 roku.

Przed nami również w perspektywie rozpoczęcie wielofazowej inwestycji na warszawskim Żeraniu, która zostanie rozłożona w czasie na co najmniej kilkanaście najbliższych lat.

 

nieruchomości 
paź 24 2022 Parki handlowe idą po swoje
Komentarze: 0
Przyrost podaży i wartość transakcji inwestycyjnych w sektorze handlowym w Polsce ma szansę przekroczyć w tym roku poziom ubiegłoroczny

Mimo pogarszających się warunków rynkowych, 2022 rok dla sektora handlowego w Polsce będzie prawdopodobnie kolejnym rokiem, w którym odnotuje rekordowy poziom nowej podaży. Według szacunkowych danych Walter Herz, krajowe zasoby powierzchni handlowych zwiększą się o około 530 tys. mkw. Najwięcej, prawie 350 tys. mkw. nowoczesnych powierzchni dostarczą oddawane licznie parki handlowe i centra convenience, które powstają głównie w mniejszych ośrodkach miejskich. 

– Inwestorzy, którzy prowadzą działalność w tym sektorze rynku nieruchomości w Polsce mają szeroko zakrojone plany, obejmujące w przypadku niektórych firm budowę kilkudziesięciu kolejnych parków handlowych w ciągu najbliższych kilku lat. Grupa podmiotów aktywnych w segmencie handlowym stale się zwiększa, zarówno jeśli chodzi o inwestorów poszukujących atrakcyjnych aktywów, jak i firmy deweloperskie realizujące projekty – informuje Bartłomiej Zagrodnik, Managing Partner, CEO w Walter Herz. – W całej Polsce w budowie jest teraz około 30 inwestycji, w ramach których oddane zostaną retail parki. Firmy nieustannie poszukują gruntów pod nowe obiekty, które chcą realizować w tym formacie. Nasycenie nimi nie jest jeszcze tak wysokie, jak w przypadku dużych centrów handlowych i mają wciąż duży potencjał wzrostu – dodaje.    

Retail parki atrakcyjnymi aktywami  

Choć wielkopowierzchniowe centra handlowe całkiem nieźle sobie teraz radzą i notują obroty podobne do wartości z 2019 roku, jako klasa aktywów są negatywnie postrzegane przez inwestorów po pandemii i lockdownach. – Pod względem operacyjnym największym wyzwaniem dla nieruchomości komercyjnych jest teraz kwestia wzrostu opłat eksploatacyjnych, będących pochodną cen energii i rosnących płac. Sporo najemców galerii handlowych zapewniło sobie CAP na te opłatę, co tworzy short fall i przekłada się na NOI, a tym samym wpływa na wycenę nieruchomości. Rośnie też ilość najemców, którzy przedłużają umowy na krótki okres, uwzględniające tylko czynsz od obrotu – przyznaje Piotr Szymoński, Director Office Agency w Walter Herz.

– W parkach handlowych i centrach typu convenience umowy podpisywane są wciąż na długi okres. Czynsze i opłaty eksploatacyjne natomiast są znacznie niższe niż w dużych obiektach handlowych, dzięki czemu jest nimi ogromne zainteresowanie ze strony najemców. Oddawane parki są na ogół już w pełni skomercjalizowane. Przyciągają, nie tylko atrakcyjnych operatorów spożywczych i popularne sklepy sieciowe, ale i marki, które nie interesowały się dotąd tego typu placówkami. Teraz tworzą dla nich specjalne formaty i wchodzą do mniejszych miast – mówi Piotr Szymoński.  

Stawki czynszowe w retail parkach utrzymują się nadal na tym samym poziomie, co w roku ubiegłym, podaje Walter Herz. W lokalach o większej powierzchni, przeznaczonych pod sieciowe sklepy spożywcze czy drogeryjne w najlepszych obiektach mieszczą się w przedziale 8-12 euro/mkw./m-c.  

Inwestycje z wysoką stopą zwrotu

Retail parki są dziś najatrakcyjniejszymi aktywami handlowymi dla zagranicznych funduszy. Przed pandemią, zanim spadło drastycznie zainteresowanie droższymi aktywami, jak galerie handlowe, wolumen transakcyjny w sektorze handlowym w Polsce przekraczał rocznie 2 mld euro, a w roku 2018 wyniósł nawet 2,5 mld euro. W 2021 roku, mimo dużej liczby transakcji zakupy inwestycyjne w tym segmencie zamknęły się kwotą 1 mld euro. 

– Właścicieli zmieniały głównie niewielkie obiekty. Notowane były też transakcje związane z przejmowaniem nieruchomości po Tesco oraz zakup obiektów z potencjałem do zwiększenia rentowności. Parki handlowe są teraz najbardziej poszukiwanymi aktywami, ale ich dostępność nie jest wystarczająco duża. Ten segment oferuje ogółem ponad 3,2 mln mkw. powierzchni, co stanowi około 15 proc. zasobów sektora nieruchomości handlowych w Polsce. W dużych centrach mieści się natomiast przeszło 60 proc. nowoczesnych powierzchni handlowych, jakie mamy w kraju – wyjaśnia Bartłomiej Zagrodnik. 

Wartość transakcji w nieruchomości handlowe w pierwszej połowie br. wyniosła prawie 800 mln euro. Parki handlowe o wysokim standardzie zlokalizowane w mniejszych miastach, na których skupiają się inwestorzy oferują stopy kapitalizacji w wysokości do 7,5 proc. 

Analitycy Walter Herz szacują, że nie tylko pod względem nowej podaży, ale i transakcji inwestycyjnych 2022 rok może być lepszy dla sektora niż rok ubiegły. Na zwiększenie wolumenu transakcji wpływ może mieć ustawa ułatwiająca przekształcanie obiektów handlowych w projekty mieszkalne. Trudności może sprawiać jednak brak dostępu do finansowania zakupu wielkopowierzchniowych centrów handlowych w przeciwieństwie do retail parków. 

 
Walter Herz
nieruchomości 
paź 21 2022 W sektorze biurowym jeszcze cisza przed burzą...
Komentarze: 0

Autor: Robert Pastuszka, Director, Office Agency w Avison Young

Inflacja zmieni rynek biurowy

Za kilka miesięcy będziemy mogli przekonać się, w jak dużym stopniu wzrost kosztów wynajmu powierzchni biurowych i utrzymania nieruchomości wpłynie na dalsze kształtowanie się sektora biurowego. Wyższe koszty prowadzenia biznesu zmuszą bowiem firmy do weryfikacji założeń budżetowych.

Podwyżki czynszu i kosztów eksploatacyjnych 

Najemcy biurowi muszą przygotować się na wzrost kosztów eksploatacyjnych. Avison Young zwraca uwagę, że będą one znacznie wyższe, nie tylko ze względu na rosnące ceny energii, ale również związane z inflacją podwyżki cen różnych usług, które składają się na tę opłatę. Opłaty wzrosną też choćby ze względu na zmianę płac minimalnych. Pojawiły się już pierwsze szacunki dotyczące ich wysokości, które przy utrzymaniu zakresu na obecnym poziomie mają wynosić 30 zł/mkw. i więcej, w zależności od budynku i jego lokalizacji. Mówimy więc o wzrostach, które mogą stanowić nawet 50% i więcej obecnej wartości.

Wzrost kosztów utrzymania budynków postawi w niełatwej sytuacji, zarówno właścicieli nieruchomości, jak również najemców. Budżetowanie długoterminowych umów najmu będzie z pewnością dużym wyzwaniem dla obu stron. Avison Young spodziewa się, że ze strony najemców pojawi się presja na wprowadzanie do umów zapisów, które w skuteczny sposób będą ograniczały niekontrolowane ryzyko wzrostów.

Niezwykle trudną kwestią będą obecnie wszelkie umowy pre-let, dotyczące budynków, które zostaną oddane na przykład za dwa lata. Określenie wysokości zobowiązania z takim wyprzedzeniem wydaje się dziś praktycznie niemożliwe, patrząc na zmiany, które miały miejsce tylko w okresie bieżącego roku.

Indeksacja stawek czynszu

Kolejnym ważnym elementem jest indeksacja czynszu, która jest nierozerwalną częścią każdej umowy najmu. Avison Young zaznacza , że indeksacja stawek czynszowych jest ściśle związana ze wskaźnikiem wzrostu cen koszyka dóbr i usług - najczęściej HICP w ujęciu rocznym w przypadku umów wyrażonych w EUR, a w przypadku umów w PLN wiąże się z danymi publikowanymi przez GUS. W ostatnich latach wskaźnik HICP był stabilny i wahał się od 0,1 do 2,6. Niestety, już wiemy, że za rok 2022 wskaźnik ten znacząco wzrośnie. Przewiduje się, że wskaźnik może wynieść 7% lub więcej w zależności od dynamiki zmian w ostatnich miesiącach. Jeszcze wyższe wzrosty osiągną umowy zawarte w PLN, gdzie inflacja wskazywana przez GUS jest jeszcze wyższa. Efekty tych zmian odczują wszyscy najemcy,  najbardziej użytkownicy nowoczesnych budynków zlokalizowanych w centrach miast, w których stawki są najwyższe, a tym samym podstawa do obliczeń jest największa.

Niezależnie od nadchodzących przeobrażeń w funkcjonowaniu biurowców, właściciele nieruchomości i najemcy są zgodni co do wdrażania zmian związanych z eksploatacją budynków. Już teraz właściciele analizują możliwości optymalizacji zużycia energii. Oszczędności ma przynieść montaż instalacji fotowoltaicznych, wymiana oświetlenia na LED, czy wykorzystanie czujników ruchu sterujących światłem oraz regulacja pracy urządzeń i instalacji wentylacyjnych, chłodzenia i grzania. Powyższe działania są jednakże tylko odpowiedzią na pojawiające się obecnie trudności, zauważa Avison Young. Kwestią, która prawdopodobnie rozstrzygnie się w najbliższych latach i w istotnym stopniu może zmienić rynek będzie implementacja rozwiązań, pozwalających na realizację pasywnych budynków. Pytanie tylko czy jesteśmy gotowi ponieść koszty tych zmian?

 

nieruchomości 
paź 19 2022 Czy deweloperzy planują budować mieszkania...
Komentarze: 0
Czy firmy deweloperskie będą realizować inwestycje przeznaczone pod wynajem instytucjonalny? Czy biorą pod uwagę współpracę z inwestorami albo tworzenie własnych platform do wynajmu? Jakie działania podejmują w tym kierunku? Sondę opracował serwis nieruchomości dompress.pl

Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży Develia S.A.

Obecnie prowadzimy prace projektowe nad pierwszymi inwestycjami tego typu. Jesteśmy otwarci na rozmowy z funduszami PRS i innymi podmiotami zainteresowanymi długofalową współpracą. Podpisaliśmy umowę joint venture z firmą The Heart, w ramach której wspólnie zbudujemy platformę do kompleksowej obsługi najmu. Jej uruchomienie planujemy na rok 2023, kierując w pierwszej kolejności ofertę do funduszy i klientów indywidualnych. 

Angelika Kliś, członek zarządu Atal  

Nie podjęliśmy kroków w tym kierunku. Od lat skupiamy się na sprzedaży mieszkań klientom indywidualnym i w tym modelu działamy. Niemniej jednak nie wykluczamy sprzedaży instytucjonalnej w przyszłości.

Boaz Haim, prezes Ronson Development

Pod koniec 2021 roku ogłosiliśmy, że rozpoczynamy działalność w segmencie najmu instytucjonalnego. Obecnie możemy pochwalić się powstaniem marki LivinGo. Ten nowy filar biznesu ma zapewnić nam stałe przychody z wynajmu mieszkań w atrakcyjnych częściach największych polskich miast. W naszych projektach PRS firma będzie odpowiadać za cały proces, od etapu projektowania inwestycji, przez etap budowy, po opracowanie oferty, wprowadzenie jej na rynek i zarządzanie samym wynajmem. 

Wzrost znaczenia najmu instytucjonalnego ma podłoże demograficzne i jest związany z rosnącą mobilnością, szczególnie młodego pokolenia. Jednak ma też związek z obecnymi czynnikami ekonomicznymi. Wyhamowanie rynku kredytowego ma bezpośrednie przełożenie na zwrot w kierunku rynku najmu. 

Przygotowujemy ofertę w tym zakresie. Już w połowie przyszłego roku oddamy pierwsze 100 mieszkań w inwestycji Ursus Centralny, dedykowanych właśnie pod PRS. Nasz bank ziemi w tym segmencie w Warszawie jest zabezpieczony na prawie 2 000 mieszkań i stale pracujemy nad jego poszerzeniem. Nie wykluczamy także rozszerzenia go o kolejne miasta.

Robert Stachowiak, prezes zarządu SGI

Do tej pory dość mocno skupialiśmy się na klientach indywidualnych, którzy cenią sobie standard premium. Obecnie, gdy dostępność kredytów jest znacznie mniejsza i w niektórych przypadkach spłaty odsetek są wyższe niż raty kredytu, również zamożniejszym klientom nie będzie opłacało się pewnie korzystać z tak kosztownego finansowania. Dlatego też rozpoczęliśmy rozmowy z inwestującymi ostatnio w Polsce funduszami, kupującymi budynki z mieszkaniami na wynajem instytucjonalny. 

Cezary Grabowski, dyrektor marketingu i sprzedaży w Bouygues Immobilier Polska 

Obecnie skupiamy się na budowie inwestycji, które są przeznaczone dla klienta indywidualnego, gdyż chcemy zaspokoić potrzeby mieszkaniowe na rynkach w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu i Trójmieście. Aktualnie nie mamy planów budowy mieszkań wyłącznie pod wynajem, jednak cały czas uważnie analizujemy rynek. Trzeba podkreślić, że mieszkanie to podstawowa potrzeba. Niestety ze względu na obostrzenia kredytowe wiele osób rezygnuje z zakupu mieszkania i zaczyna interesować się jego wynajmem. Tu jednak napotykają kolejne trudności, a mianowicie małą podaż mieszkań, szczególnie w dużych miastach i  rekordowe ceny najmu, które w ciągu ostatniego roku wzrosły o kilkadziesiąt procent.

Adrian Potoczek, dyrektor ds. Sprzedaży i Marketingu w Wawel Service

Na razie nie mamy w planach budowy tego typu projektów. Oczywiście, rozmawiamy z inwestorami, ale wciąż naszymi głównymi klientami są nabywcy indywidualni. To właśnie na nich chcemy się skupić tworząc ofertę. 

Joanna Janowicz, dyrektor zarządzająca w firmie Constructa Plus 

Potwierdzam, że w tej chwili prowadzimy rozmowy z kontrahentami instytucjonalnymi w odniesieniu do jednego z dwóch projektów, które planujemy wybudować z myślą o wynajmie. Z całą pewnością będzie to wynajem długoterminowy, a operatorem będzie spółka, którą powołamy do tego celu. Nasze plany są dalekie od tworzenia platformy czy zawierania umów za pośrednictwem rozwiązań elektronicznych. Zależy nam na tradycyjnym sposobie obsługi klientów, ponieważ wiemy, jak ważne są relacje. Zbudowanie ich jest prawie niemożliwe przy zanonimizowanym kontakcie pozbawionym ludzkiego oblicza.

Sebastian Barandziak, prezes zarządu Dekpol Deweloper

Ze względu na ograniczone obecnie możliwości zakupu nieruchomości, mieszkania przeznaczone na wynajem będą stale zyskiwać na popularności. Spodziewamy się dalszego ożywienia na rynku najmu i w związku z tym rozważamy wejście na rynek PRS. Obecnie badamy rynek i zbieramy informację na temat tego, jak wygląda funkcjonowanie PRS w kraju i poza nim.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

Rozważamy taką współpracę, ale nie w Warszawie. Mamy w portfelu 2 wieloetapowe projekty w Poznaniu i Łodzi i w ich przypadku rozważamy współpracę z inwestorami instytucjonalnymi.

Janusz Miller, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Home Invest

Skupiamy działalność głównie na budowie mieszkań na sprzedaż klientom indywidualnym. Natomiast rozważamy także sprzedaż do funduszy inwestycyjnych. Mamy już doświadczenie w tej kwestii. Z końcem ubiegłego roku zawarliśmy umowę z funduszem dotyczącą sprzedaży całego budynku na warszawskich Bielanach przy metrze Słodowiec.

Małgorzata Ostrowska, dyrektor Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction Holding S.A.

Budujemy obecnie lokale inwestycyjne na sprzedaż w inwestycji Pileckiego 59, zlokalizowanej u zbiegu ulic Pileckiego i Puławskiej na warszawskim Ursynowie. Trafiają one do rąk prywatnych inwestorów. W cenie od 295 tys. zł są apartamenty, których właściciel może liczyć na stały dochód z najmu i realny wzrost wartości nieruchomości w czasie.

Grzegorz Kopacki, wiceprezes zarządu Homeland Development

Nie planujemy realizacji inwestycji pod wynajem. Inwestorzy instytucjonalni mają coraz wyższy koszt pieniądza, w związku z tym nie akceptują dzisiaj tylu projektów, ile jeszcze 6-12 miesięcy temu. Budowanie pod wynajem całkowicie nam dzisiaj nie odpowiada.

Marcin Michalec, CEO Okam

Wśród Polaków, których nie będzie stać na własne mieszkanie, ale także w rosnącym gronie obcokrajowców przebywających Polsce, rozwijać się będzie nadal najem krótko- i długookresowy. W związku z niesprzyjającą, ogólną sytuacją gospodarczą, rosnącą inflacją, trudnościami niektórych deweloperów w pozyskaniu kredytów inwestycyjnych czy rosnącymi kosztami realizacji i finansowania inwestycji jest wysoce prawdopodobne, że na znaczeniu zyska najem instytucjonalny. To, w perspektywie planowanych projektów, dla części inwestorów, którym lokale sprzedają się wolniej, szansa na rozbudowę portfela inwestycyjnego, szybszy zwrot zainwestowanego kapitału czy dodatkowy przychód. 

Nasza firma koncentruje się na inwestycjach na sprzedaż. Nie wykluczamy jednak, że w przyszłości rozwijać będziemy aktywność także w segmencie PRS.

Wojciech Chotkowski, prezes zarządu Aria Development 

Jesteśmy otwarci na różne formy dywersyfikacji działalności oraz na projekty z inwestorami instytucjonalnymi. Doświadczenie oraz wiedza i umiejętności naszego zespołu będą dużym wsparciem we współpracy z potencjalnym partnerem.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home  

Nie zamykamy się na żadne projekty budowlane, jednak naszą główną działalność koncentrujemy na budowie mieszkań. Przy realizacji projektów mieszkaniowych jesteśmy otwarci na współpracę z podmiotami zewnętrznymi. Staramy się koncentrować na realizacji projektów, a nie na ich długofalowej obsłudze.

Piotr Baran, prezes zarządu PCG S.A. 

Zapotrzebowanie na nowe mieszkania w Polsce jest ciągle ogromne, według danych statystycznych brakuje nawet 3 milionów lokali. Sytuacja jest tak zła i grozi wzrostem liczby osób dotkniętych kryzysem bezdomności, że w tej sprawie u premiera interweniował Rzecznik Praw Obywatelskich. Spadki sprzedaży u deweloperów wynikają z silnego ograniczenia zdolności kredytowej kupujących i wzrostu kosztów kredytów, to te czynniki ostudziły popyt na rynku mieszkaniowym. 

Potrzeby jednak nie zniknęły, w tej sytuacji najlepszym rozwiązaniem jest zaoferowanie tym osobom profesjonalnego najmu mieszkania, bo potencjał, szczególnie w miastach poza wielką szóstką, takich jak na przykład Legnica, Wałbrzych czy Szczecin jest ogromny. Nasza firma się do tego przygotowuje. Tworzymy struktury wewnętrzne, powołaliśmy spółkę PCG Rent. Chcemy możliwie najszybciej uruchomić taką ofertę we wszystkich naszych inwestycjach. 
Niestety problemem obecnie w Polsce jest brak instrumentów finansowych ze strony banków. Na ten moment nie ma możliwości pozyskania finansowania na zakup mieszkań pod instytucjonalny najem, co wyklucza wiele małych i średnich firm deweloperskich.

Gotówkowe transakcje w tej sytuacji rynkowej możliwe są jedynie dla dużych podmiotów z kapitałem zagranicznym. Firmy deweloperskie takie jak PCG, choć są zdolne szybko dostosować swoją działalność także do najmu mieszkań, nie są w stanie tego zrobić bez uzyskania kredytu na ten cel z banku. Dlatego czekamy i mamy nadzieję na jak najszybszą zmianę w tym zakresie w sektorze bankowym.

 
DOMPRESS