Najnowsze wpisy


wrz 15 2025

Michał Radomski odpowiedzialny za doradztwo...


Komentarze: 0

Michał Radomski dołączył do zespołu firmy Scallier w Polsce, obejmując stanowisko Investment Director

W tej roli będzie doradzał klientom firmy przy zakupie nieruchomości z sektora handlowego oraz zarządzał procesami sprzedaży aktywów, reprezentując właścicieli nieruchomości i deweloperów. Jego zadaniem będzie strategiczne wsparcie inwestorów instytucjonalnych i prywatnych w realizacji planów i strategii inwestycyjnych, alokacji zasobów czy budowie portfela inwestycyjnego. Swoją wiedzą i fachowymi zdolnościami będzie również wspierał bieżące działania i projekty realizowane przez dywizję dewelopersko - inwestycyjną Scallier.

Michał Radomski od ponad 10 lat pracuje w obszarze inwestycji w sektorze nieruchomości komercyjnych w Polsce. Profesjonalne umiejętności w tej dziedzinie zdobywał doradzając przy realizacji transakcji związanych z zakupem nieruchomości przez międzynarodowe fundusze inwestycyjne. Był odpowiedzialny za przeprowadzenie kilkudziesięciu procesów akwizycji na rynku krajowym.

Doradzając przy zakupie nieruchomości handlowych na rzecz klientów, wprowadził na polski rynek austriacki fundusz inwestycyjny. Odpowiadał również za zakup nieruchomości dla funduszu Centerscape Investments w Polsce i Czechach. Uczestniczył też w procesie doradczym, wspierając realizację parków handlowych w Polsce i na terenie Słowacji.

– Z ogromną satysfakcją powitaliśmy Michała w naszym zespole. Jestem przekonany, że bogate doświadczenie i wielostronny zakres kompetencji, jakim dysponuje pozwoli wzmocnić pozycję naszej firmy jako jednego z głównych doradców w sektorze handlowym w Polsce. Jego wiedza i fachowe podejście do oceny przedsięwzięć oraz zaangażowanie w procesy inwestycyjne pozwoli przyspieszyć realizację planów, przyjętych przez naszą firmę. Wykorzystanie zdobytego przez Michała doświadczenia i umiejętności negocjacyjnych zapewnia natomiast naszym klientom szerokie wsparcie doradcze oraz optymalizację rozwiązań wykorzystywanych w biznesie – mówi Bartosz Nowak, Partner Zarządzający w Scallier.

– Praca w Scallier otwiera nowy rozdział w mojej karierze zawodowej. Bazując na doświadczeniu firmy, uzyskanym w trakcie prowadzenia projektów handlowych w Polsce i Rumunii na przestrzeni ostatnich lat możemy zapewnić klientom wszechstronną pomoc w realizacji złożonych projektów inwestycyjnych w kraju i na rynkach europejskich. Jak również zagwarantować kompleksowe wsparcie doradcze w procesie akwizycji nieruchomości, w zakresie operacyjnym, prawnym i finansowym – informuje Michał Radomski, Investment Director w firmie Scallier.

 

wrz 08 2025

Scallier sprzedaje kolejny obiekt handlowy...


Komentarze: 0

Poznańska firma Scallier, specjalizująca się w budowie oraz zarządzaniu projektami z sektora handlowego w Polsce i Rumunii, w ramach partnerstwa z firmą PKB Inwest Budowa, sfinalizowała sprzedaż kolejnego, wspólnie zrealizowanego obiektu komercyjnego

Po akwizycji parków handlowych w Pleszewie i Wrocławiu, sprzedanych do firmy LCP Poland, tym razem przedmiotem transakcji był obiekt zlokalizowany w Nowej Wsi koło Pruszkowa, w obrębie aglomeracji warszawskiej.

Zakupiona przez firmę Centerscape nieruchomość handlowa oferuje łącznie około 2000 mkw. powierzchni. Obiekt, usytuowany na działce o powierzchni 0,8 ha, składa z dwóch budynków handlowych, w jednym z których mieści się sklep Biedronka, a w drugim swoje placówki mają m.in. PEPCO, Maxi Zoo czy Totalizator Sportowy.

– Inwestycja została ukończona i oddana do użytkowania pod koniec 2023 roku. Po ponad półtora roku obiekt trafił w ręce spółki należącej do amerykańskiego funduszu, która inwestuje w nieruchomości z sektora handlowego w Niemczech, Czechach i Polsce. To kolejna transakcja zrealizowana z sukcesem z naszym strategicznym partnerem, firmą PKB Inwest Budowa, będąca wynikiem wieloletniej, ścisłej współpracy, w ramach której przygotowujemy do sprzedaży również park handlowy w Pyrzycach – informuje Bartosz Nowak, Partner Zarządzający w Scallier. – Tempo rozwoju inwestycji handlowym w kraju nie słabnie. Krajobraz inwestycyjny zdominowały parki handlowe i lokalne centra zakupowe, których budowę wspiera ekspansja popularnych sieci handlowych i marek dyskontowych. Obecnie trwa wyścig o miasta powiatowe i większe ośrodki miejskie. Działające lokalnie parki handlowe i centra convenience odpowiadają za coraz większy udział w rynku, który obejmuje już ponad jedną czwartą zasobów nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce – dodaje Bartosz Nowak.

Firma Scallier, działająca z PKB Inwest w modelu ramowej współpracy strategicznej w procesie realizacji projektu w Nowej Wsi koło Pruszkowa odpowiedzialna była za akwizycję gruntu, przeprowadzenie komercjalizacji obiektu, kompleksowe doradztwo inwestycyjne oraz sprzedaż nieruchomości.

wrz 08 2025

Biura wracają do gry


Komentarze: 0

Zapotrzebowanie na powierzchnie biurowe w Polsce rośnie, szczególnie w ośrodkach regionalnych. Tendencja do redukcji zajmowanych powierzchni odwraca się, firmy zaczynają zwiększać przestrzeń do pracy.

– Coraz silniej przebijająca się potrzeba powrotu do pracy stacjonarnej to dobry sygnał dla sektora biurowego. Nowych inwestycji biurowych jest nadal jak na lekarstwo, ale zainteresowanie najmem rośnie, co w ostatnich miesiącach mogliśmy obserwować przede wszystkim na rynkach regionalnych. Dobrym prognostykiem dla sektora biurowego jest też wzrastająca średnia powierzchnia najmu – informuje Mateusz Strzelecki, Partner / Head of Tenant Representation w Walter Herz. – Miasta regionalne wyprzedzają Warszawę pod względem popytu i liczby projektów w realizacji. Warszawski rynek notuje natomiast wyższy przyrost nowej podaży, który w regionach jest tym roku znikomy – dodaje.

Skok popytu na biura w regionach

Na wszystkich rynkach biurowych dominują renegocjacje umów. Firmy wolą przedłużać kontrakty niż przenosić się do innych lokalizacji. W zajmowanych biurach zatrzymują je wysokie koszty związane z relokacją. Trend najbardziej pogłębia się w Krakowie i Wrocławiu, gdzie odnawianych umów jest najwięcej. Istotne jednak, że w największych miastach w Polsce w ostatnich miesiącach notowany jest spory wzrost zapotrzebowania na powierzchnie biurowe.

Wzmożona aktywność najemców sprawiła, że do połowy bieżącego roku na 8 największych rynkach regionalnych, poza Warszawą wynajęte zostało łącznie niemal 400 tys. mkw. powierzchni. A to oznacza ponad 50 proc. wzrost łącznego popytu w regionach drugim kwartale br. w porównaniu z tym samym okresem w 2024 roku.

W pierwszym półroczu 2025 roku w Warszawie do najemców trafiło natomiast około 300 tys. mkw. biur, podobna ilość, jak rok wcześniej.

W strukturze regionalnego popytu wybija się Kraków, którego udziałem był w ostatnich miesiącach największy wzrost zapotrzebowania na powierzchnie. W drugim kwartale br. w stolicy Małopolski wolumen wynajmu był zbliżony do popytu w Warszawie. Na krakowskim rynku biurowym, jak oblicza Walter Herz, do połowy tego roku zakontraktowane zostało przeszło 170 tys. mkw. powierzchni, we Wrocławiu podpisane zostały umowy na ponad 80 tys. mkw. biur, a w Trójmieście chłonność rynku przekroczyła w tym czasie 50 tys. mkw. Wiodącą rolę poza Warszawą niezmiennie odegrali najemcy z branży IT i sektora usług dla biznesu.

Nowe projekty inicjowane tylko w Warszawie

Wysokie koszty realizacji inwestycji oraz utrzymujący się w regionach spory poziom pustostanów, przekraczający średnio 17 proc. sprawia, że inwestorzy wstrzymują się z budową nowych projektów. Regiony zyskały w tym roku tylko śladową ilość nowej powierzchni, dzięki ukończeniu w Poznaniu niewielkiego budynku biurowego.

W Warszawie z kolei w pierwszym półroczu br. oddane zostało 85 mkw. nowej powierzchni w czterech projektach. Ukończony został m.in. budynek biurowy The Bridge (47 tys. mkw.) i Office House (27 tys. mkw.) w wielofunkcyjnym kompleksie T22. W drugiej połowie roku na warszawskim rynku planowane jest oddanie do użytkowania projektu V-Tower (32 tys. mkw.) i budynku Studio A (26 tys. mkw.).

W realizacji pozostaje m.in. wieża biurowa Skyliner II i Upper One. W trakcie przygotowania do budowy są natomiast w Warszawie kolejne budynki w kompleksie VIBE, nowy biurowiec w inwestycji przy Towarowej 22 oraz projekt LightOn Warsaw (23 tys. mkw.), zlokalizowany przy ulicy Prostej 69. Współczynnik powierzchni niewynajętej w Warszawie oscyluje w okolicy 10 proc., utrzymując się na stabilnym poziomie.

W całej biurowej Polsce w budowie pozostaje zaledwie przeszło 320 tys. mkw. powierzchni, w tym 190 tys. mkw. łącznie w największych miastach regionalnych i 130 tys. mkw. w Warszawie. Na krakowskim rynku, gdzie buduje się najwięcej, w realizacji jest około 65 tys. mkw. powierzchni, a w Poznaniu przeszło 50 tys. mkw.

Jeśli planowane terminy oddania inwestycji zostaną przez deweloperów dotrzymane, krajowe zasoby biurowe mają szansę zwiększyć się w tym roku o ponad 200 tys. mkw. nowej powierzchni, szacują analitycy Walter Herz.

 

wrz 03 2025

Jakie zmiany niosą rynkowi mieszkaniowemu...


Komentarze: 0

Nowy projekt rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki przewiduje wprowadzenie regulacji, dotyczących m.in. instalacji punktów ładowania pojazdów elektrycznych, montażu paneli fotowoltaicznych, magazynów energii oraz wykorzystania energii słonecznej, a także dostępności nieruchomości dla osób z niepełnosprawnościami i seniorów. Jak deweloperzy oceniają projektowane zmiany przepisów? Jaki wpływ na koszty realizacji inwestycji mieszkaniowych będzie miało nowe prawo budowlane? Sondę przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.

Mateusz Bromboszcz, wiceprezes zarządu Atal

Projektowane zmiany są krokiem w stronę jeszcze bardziej zrównoważonego i przyjaznego budownictwa, charakterystycznego dla współczesnych wyzwań środowiskowych. Ponadto, zwiększenie efektywności energetycznej budynków może wpłynąć w dłuższej perspektywie na obniżenie kosztów eksploatacji w przyszłości, np. poprzez niższe rachunki za energię.

Jednocześnie, jak każda zmiana podnosząca standardy, przełoży się na koszt wytworzenia mieszkań. Wprowadzenie nowych wymogów, zwłaszcza w zakresie instalacji elektrycznych i odnawialnych źródeł energii, może znacząco wpłynąć na wzrost kosztów realizacji projektów budowlanych. Będzie to więc kolejne duże wyzwanie finansowe dla deweloperów i kupujących. Z innej strony, konsekwentne podnoszenie standardów budownictwa mieszkaniowego powoduje coraz większą atrakcyjność nowoczesnej substancji i może przełożyć się na wzrost popytu na tego typu lokale, zwłaszcza w młodszych grupach docelowych.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

Każde rozwiązanie, które nakazuje wprowadzenie dodatkowych rozwiązań czy instalacji będzie miało wpływ na koszt realizacji inwestycji, a co za tym idzie na cenę mieszkań. Jednak dokładny koszt można oszacować w odniesieniu do konkretnego projektu. Jeżeli chodzi o dostępność nowych budynków dla seniorów czy osób niepełnosprawnych nie przewidujemy wzrostu kosztów, ponieważ w naszych projektach takie rozwiązania już są stosowane.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie warunków technicznych budynków to istotny krok w kierunku zrównoważonego i bardziej dostępnego budownictwa. Wprowadzenie obowiązku instalacji punktów ładowania dla pojazdów elektrycznych, paneli fotowoltaicznych, magazynów energii oraz zwiększenie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami i seniorów odpowiada na realne potrzeby współczesnych użytkowników. Z jednej strony to szansa na tworzenie nowoczesnych, ekologicznych osiedli, z drugiej – wyzwanie kosztowe i techniczne dla deweloperów.

Nowe przepisy mogą znacząco zwiększyć koszty inwestycji, szczególnie w zakresie wymogów przeciwpożarowych dla magazynów energii i infrastruktury OZE. Potrzebna jest większa elastyczność regulacyjna i zróżnicowanie wymagań w zależności od rodzaju stosowanych technologii. W przeciwnym razie część projektów może stać się nieopłacalna. Dla branży kluczowe będzie zachowanie równowagi między ambicjami klimatycznymi a wykonalnością ekonomiczną i technologiczną inwestycji.

Już od lat stosujemy wiele elementów w tym obszarze. W celu zmniejszenia naszego wpływu na środowisko wdrażamy nowoczesne, proekologiczne rozwiązania, pozwalające dbać o środowisko i obniżać koszty codziennego życia oraz zestaw standardów i wytycznych projektowych dla architektów, projektantów i podwykonawców. Większość naszych osiedli wyposażonych jest w minimum 5 rozwiązań niskoemisyjnych, jak np. oświetlenie LED w częściach wspólnych, szklenie trzyszybowe, wymienniki ciepła, systemy sterowania instalacjami, windy z odzyskiem ciepła, czujniki ruchu i zmierzchu czy zielone dachy, windy z odzyskiem energii, czujniki ruchu w częściach wspólnych.

Działamy aktywnie na rzecz mikro i elektromobilności przez instalowanie ładowarek dla samochodów elektrycznych oraz ławek solarnych, ale też budowę infrastruktury rowerowej w postaci stojaków rowerowych i stacji napraw. Wszystkie te rozwiązania pomagają ograniczać ślad węglowy naszych osiedli w fazie operacyjnej czyli w trakcie użytkowania budynków. Natomiast by ograniczać emisje na etapie powstawania budynku przeszliśmy w 100 proc. na energię z odnawialnych źródeł w procesach budowlanych. Taki krok pozwoli znacząco zredukować ślad węglowy i przyczynić się do ograniczenia emisji CO2. Zawsze stosujemy rozwiązania dla osób z niepełnosprawnościami, a także dla seniorów.

Tomasz Czuchra, wiceprezes zarządu Waryński S.A. Grupa Holdingowa

Projekt rozporządzenia dotyczący warunków technicznych dla nowych budynków to krok w stronę nowoczesnego i bardziej odpowiedzialnego budownictwa. Uwzględnienie zapisów unijnej dyrektywy 2024/1275 oraz wprowadzenie standardów dla tzw. budynków „zeroemisyjnych” to nie tylko wymóg legislacyjny, ale też odpowiedź na rosnące oczekiwania społeczne i technologiczne.

Nowe regulacje zakładają m.in. obowiązek stosowania systemów automatycznego sterowania, monitorowania zużycia mediów, a także rozwój infrastruktury pod elektromobilność i OZE. To zmiany, które świadomi deweloperzy już w dużej mierze wdrażają, jak chociażby montaż wind w niskich budynkach czy instalacja paneli fotowoltaicznych.

Naturalnie każda, taka zmiana niesie za sobą konsekwencje, również finansowe. Wzrost kosztów realizacji inwestycji jest nieunikniony, zwłaszcza w kontekście wymagań przeciwpożarowych czy integracji nowych technologii z istniejącymi systemami. Ale trudno oczekiwać, że transformacja energetyczna i cyfrowa odbędzie się bez żadnych nakładów. Co ważne, coraz więcej klientów zwraca uwagę nie tylko na cenę zakupu, ale również na długofalowe koszty eksploatacji. I właśnie w tym kontekście nowe przepisy mogą zyskać na wartości. Z drugiej strony uważamy, że każdej regulacji powinna towarzyszyć analiza efektywności eksploatacyjnej, bo dopiero w praktyce okazuje się na ile zastosowane rozwiązania faktycznie przynoszą oczekiwane oszczędności i komfort użytkownikom.

Należy podkreślić, że zmiany idą w dobrym kierunku, ale ich skuteczność będzie zależeć od jakości wdrożenia, rozsądnych przepisów wykonawczych i mądrego podejścia do kosztów, zarówno po stronie inwestora, jak i przyszłego mieszkańca. Jesteśmy gotowi uczestniczyć w tej transformacji, jednocześnie wspierając rozwiązania, które realnie poprawiają jakość życia i ograniczają ślad środowiskowy budownictwa.

Renata Mc Cabe – Kudla, Country Manager w Grupo Lar Polska

Rynek mieszkaniowy musi iść w tym kierunku, to wyzwanie dla całego społeczeństwa. Wpływ na koszty będzie istotny, co doprowadzi do wzrostu cen mieszkań, natomiast zmiany w dłuższej perspektywie przyniosą korzyść przyszłym mieszkańcom.

Piotr Dobrzyński, Head of Operations and Technical BPI Real Estate Poland - Builder

Projekt zmian przepisów budowlanych postrzegamy jako naturalny kierunek rozwoju w stronę zrównoważonego i przyszłościowego budownictwa. Obowiązek instalacji punktów ładowania, paneli fotowoltaicznych czy zapewnienia dostępności dla osób z niepełnosprawnościami to krok ku bardziej funkcjonalnym osiedlom.

Z naszej perspektywy, wiele z tych rozwiązań już stosujemy w bieżących projektach – m.in. systemy fotowoltaiczne czy infrastrukturę do ładowania pojazdów. Oczywiście nowe przepisy oznaczają wzrost kosztów inwestycyjnych, ale wierzymy, że w dłuższej perspektywie to inwestycja, która zwiększa wartość nieruchomości i odpowiada na oczekiwania współczesnych nabywców.

Janusz Miller, dyrektor ds. Sprzedaży i Marketingu w Home Invest

Pozytywnie oceniamy projekty, które promują ekologiczne rozwiązania, jak punkty ładowania pojazdów elektrycznych czy panele fotowoltaiczne oraz zwiększające dostępność budynków dla osób z niepełnosprawnościami i seniorów. Nowe przepisy z pewnością podniosą standard mieszkań, podbijając ich atrakcyjność dla klientów ceniących nowoczesność i inkluzywność, ale mogą ograniczyć podaż najtańszych lokali. Koszty realizacji projektów z pewnością wzrosną z powodu dodatkowych wymagań. Przepisy te wspierają zrównoważony rozwój, ale wymagają od deweloperów dostosowania procesów inwestycyjnych, co może doprowadzić do wzrostu cen mieszkań.

Magdalena Wrona, Leader of Design w Archicom

Projektowane zmiany w Warunkach Technicznych są krokiem w stronę podniesienia standardów budownictwa mieszkaniowego i poprawy komfortu życia mieszkańców. W długim terminie wpłyną pozytywnie na jakość projektów i ich zgodność z wymaganiami ESG, co jest istotne, zarówno z perspektywy inwestorów, jak i nabywców. Rozwiązania takie jak przygotowanie budynków do montażu ładowarek do pojazdów elektrycznych, integracja z fotowoltaiką czy zapewnienie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami wpisują się w trend nowoczesnego, zrównoważonego budownictwa.

Jednocześnie trzeba jasno powiedzieć, że zmiany te oznaczają wzrost kosztów realizacji inwestycji, zarówno na etapie projektowym, jak i wykonawczym. Dotyczy to m.in. zabezpieczenia przestrzeni pod infrastrukturę energetyczną, odpowiednich instalacji czy rozwiązań przeciwpożarowych. Dlatego kluczowe będzie wprowadzenie przejrzystych przepisów przejściowych i realnych terminów wdrożenia, które pozwolą deweloperom dostosować projekty bez ryzyka opóźnień i nadmiernych kosztów. Z naszej perspektywy zmiany są potrzebne, ale muszą być wdrażane w sposób, który nie zdestabilizuje rynku.

Damian Tomasik, prezes zarządu Alter Investment

Nowy projekt rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jest istotnym krokiem w stronę zrównoważonego budownictwa i transformacji energetycznej. Wymogi dotyczące ładowarek, paneli fotowoltaicznych czy magazynów energii są potrzebne, ale oznaczają też wzrost kosztów realizacji inwestycji – szacunkowo o 5-10 proc. W dłuższej perspektywie wprowadzenie tych rozwiązań może jednak zwiększyć wartość nieruchomości oraz przyciągać bardziej świadomych nabywców. Dla inwestorów oznacza to konieczność jeszcze dokładniejszego planowania kosztów oraz większy nacisk na innowacje technologiczne.

 

wrz 02 2025

Galeria Nad Jeziorem sprzedana


Komentarze: 0

Galeria Nad Jeziorem w Koninie zmieniła właściciela. Kupującym jest niemiecki podmiot inwestujący w nieruchomości handlowe – spółka z grupy Saller Group. Wyłącznym agentem doradzającym sprzedającemu w procesie była firma Avison Young.

Galeria Nad Jeziorem to centrum handlowo-rozrywkowe w Koninie, oferujące 21 000 mkw. powierzchni najmu, zlokalizowane w centrum miasta i otoczone osiedlami domów wielorodzinnych. Zostało otwarte w 2002 roku i rozbudowane w 2018, zapewniając klientom dostęp do ponad 50. sklepów i punktów usługowych popularnych polskich i międzynarodowych marek, takich jak Carrefour (ok. 4 400 mkw.), Brico Marche (ok. 5 900 mkw.), a także Martes Sport, Sinsay, Rossmann, Pepco, CCC, Euro RTV AGD, jak również pierwsze w regionie wielosalowe kino Helios, wzmacniające ofertę rozrywkową tego obiektu. Przez ostatnie lata zarządzaniem oraz wynajmem tej nieruchomości zajmowała się firma Balmain Group. Przy transakcji doradztwo prawne sprzedającemu świadczyła firma Wolf Theiss.

– Nabyliśmy Galerię Nad Jeziorem kilka lat temu z intencją przeprowadzenia zmian i zwiększenia jej wartości poprzez aktywne zarządzanie, w tym zmianę poziomu wynajęcia oraz wymianę części najemców. W czasie naszego zarządzania nieruchomością przedłużyliśmy umowę najmu z operatorem spożywczym Carrefour w ich nowym formacie sklepu, wynajęliśmy część powierzchni nowym najemcom, takim jak np. Sinsay oraz przygotowaliśmy nieruchomość do dalszej rozbudowy, co przyniosło korzyści lokalnej społeczności – komentuje James Huckle, partner w Stage Capital. – W 2024 roku Galerię Nad Jeziorem odwiedziło 2,8 miliona klientów, a w ostatnich latach centrum doświadczyło stabilnego wzrostu liczby odwiedzin. Jesteśmy pewni, że po znacznych staraniach dla jego rozwoju przekazujemy dobrze utrzymane centrum handlowe nowemu właścicielowi – dodaje James Huckle.

– Galeria Nad Jeziorem to dobrze prosperujące centrum handlowe dominujące w swojej okolicy – komentuje Michał Ćwikliński, Dyrektor Zarządzający na Europę, Bliski Wschód oraz Afrykę w Avison Young. – Nieruchomość jest w całości wynajęta renomowanym najemcom. Jest często odwiedzana przez klientów i ma stabilne przychody, ale co najważniejsze, tworzy tętniące życiem miejsce zakupowe dla mieszkańców Konina. Ta transakcja pokazuje, że istnieje silne zainteresowanie rynku nabywaniem dobrze prosperujących galerii handlowych, pod warunkiem, że tworzą atrakcyjne miejsce zakupowe dla lokalnej społeczności – informuje Michał Ćwikliński.