DOMPRESS.PL

RAPORT: Rynek inwestycyjny nieruchomości komercyjnych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej | H1 2023
AUTORZY: Zespoły Avison Young z Czech, Polski, Rumunii, Słowacji i Węgier

Spowolnienie było nieuniknione

Obecne wyniki na rynku nieruchomości komercyjnych nieszczególnie napawają optymizmem, jednak jest to sytuacja przejściowa.
Pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na gospodarkę i zachowania klientów, a w konsekwencji na rynek nieruchomości i aktywność inwestorów. Jednak nabywcy stosunkowo szybko dostosowali się do nowych okoliczności, a łączny wolumen inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej (Czechy, Polska, Rumunia, Słowacja, Węgry) przekroczył 10,5 mld euro zarówno w 2020, jak i 2021 roku.

W 2022 r. wybuch wojny na Ukrainie dodatkowo namieszał na rynku, prowadząc do rekordowo wysokiej inflacji, wzrostu stóp procentowych i eskalacji niepewności inwestycyjnej. Pomimo tych wyzwań, wolumen inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej zdołał przekroczyć 11 mld euro, przewyższając dwa poprzednie lata.
Jednak wszyscy gracze rynkowi byli świadomi, że spowolnienie nastąpi w 2023 roku.

Całkowity wolumen inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej w I poł. 2023 r. wyniósł 2,2 mld euro, spadł o 59% (rok do roku). Najmniejsza zmiana nastąpiła w Czechach (spadek o 38% z wynikiem 749 mln euro), a największa - w Polsce (spadek o 72% z wynikiem 801 mln euro) i na Węgrzech (spadek o 82% z wynikiem 114 mln euro). Zamrożenie rynku na Węgrzech jest spowodowane nie tylko warunkami globalnymi, ale także tymi specyficznymi dla Węgier, które mogą być niepokojące dla niektórych inwestorów. Mowa tu o napięciach między Węgrami a UE, dostawcą funduszy strukturalnych dla tego kraju, oraz pozycją Węgier w konflikcie Ukraina-Rosja.
Słowacja z wolumenem 321 mln euro odnotowała spadek o 48%, a Rumunia - 44% z 180 mln euro.

Na Węgrzech toczy się już wiele projektów inwestycyjnych, dlatego oczekujemy, że wolumeny wzrosną w drugiej połowie roku, a roczny wynik przekroczy 500 mln euro. Z kolei w Rumunii spodziewamy się, że wolumen inwestycji w całym roku osiągnie 600-700 mln euro.

Polska po raz kolejny okazała się najbardziej płynnym rynkiem w naszym regionie, osiągając wolumen transakcji powyżej 800 mln euro, zrealizowany w 33 transakcjach. Jednakże jest to najsłabszy wynik dla pierwszego półrocza od 2015 roku.

Co się obecnie sprzedaje?

Sektor handlowy

Dominacja sektora handlowego w wynikach całego regionu (35%) to głównie efekt dwóch dużych transakcji, które miały miejsce na rynku czeskim - zbycia przez Trei Real Estate portfela supermarketów i parków handlowych, zlokalizowanych w Czechach i na Słowacji, na rzecz Plan B Investments za szacunkową wartość około 187 mln euro (alokacja portfela w Czechach) oraz nabycia przez Pardubice Retail Fund centrum handlowego Palac Pardubice za 123 mln euro. Jedną ze spółek założycielskich Pardubice Retail jest Perrarus Plus, spółka należąca do Richarda Moráveka, czeskiego inwestora i dewelopera nieruchomości, który jest również właścicielem Redstone Real Estate.

Pomimo tego, że udział transakcji handlowych w rumuńskim rynku wyniósł zaledwie 18% (32 mln euro), spodziewamy się, że ten konkretny segment będzie motorem inwestycji w drugiej połowie roku, co zwiększy całkowity wolumen transakcji. Inwestorów w Rumunii przyciągają w szczególności regionalne parki handlowe.

W Polsce wolumen transakcji handlowych osiągnął 175 mln euro, co jest najniższym wynikiem dla pierwszej połowy roku od 2010 roku. Po kilku latach niekwestionowanej dominacji parków handlowych i obiektów typu convenience, w 2023 r. struktura rynku inwestycji handlowych uległa zmianie, ponieważ zaobserwowaliśmy powrót transakcji regularnymi centrami handlowymi w miastach regionalnych i przejęć w celu dalszej przebudowy.

Na Węgrzech transakcje handlowe stanowiły ok. 51% całkowitego wolumenu, ale ich wartość była niska - 58 mln euro. Przedmiotami transakcji były lokale przy głównych ulicach handlowych, regionalne centra handlowe i mniejsze centra handlowe.

Sektor magazynowy

Największy zwycięzca pandemii COVID-19 został najbardziej dotknięty spowolnieniem transakcyjnym w 2023 roku. Ogólny wynik sektora magazynowego w pierwszej połowie roku w regionie to głównie efekt transakcji sfinalizowanych w tym segmencie w Polsce, o wartości 436 mln euro. Wynik ten został wygenerowany wyłącznie przez pojedyncze aktywa, ponieważ nie było żadnych transakcji portfelowych i nie spodziewamy się ich w najbliższej przyszłości. W celu zminimalizowania ryzyka, inwestorzy zwrócili się ku transakcjom na mniejszą skalę.

Znaczącą transakcją na rynku polskim była sprzedaż nieruchomości Campus 39 do P3 za kwotę ok 139 mln euro. Zapewniła ona - razem z kilkoma mniejszymi akwizycjami – pierwsze miejsce pod względem udziału (54%) w całkowitym wolumenie inwestycyjnym.

Największą transakcją odnotowaną na rumuńskim rynku nieruchomości w pierwszej połowie 2023 r. była sprzedaż i leasing zwrotny portfela logistycznego FM, o szacowanej wartości ok. 60-70 mln euro.

Na Węgrzech i Słowacji nie odnotowano żadnych transakcji w sektorze. Na Słowacji było to częściowo spowodowane ucieczką inwestorów na rynki główne, ponieważ regionalna Słowacja jest często uważana przez fundusze instytucjonalne za drugorzędną; a częściowo brakiem dostępnych produktów w znacznie bardziej płynnym regionie Bratysławy.

Sektor biurowy
Pod względem całkowitego wolumenu, sektor biurowy idzie ramię w ramię z sektorem magazynowym (28%). Duży nacisk kładzie się na przyszły wzrost czynszów, ponieważ wysokie poziomy inflacji i wynikająca z nich indeksacja czynszów spowodowały, że wiele aktywów znalazło się w obszarze powyżej czynszów rynkowych („over-rented”).

W Polsce wszystkie transakcje biurowe w pierwszej połowie roku były zlokalizowane w Warszawie - w przeciwieństwie do 2022 r., kiedy to dominowały miasta regionalne. Największą transakcją (prawie 70 milionów euro) było nabycie budynku Wola Retro przez fundusz Adventum z Węgier, w której to transakcji dział doradztwa inwestycyjnego Avison Young reprezentował stronę sprzedającą, Develię.

Największe transakcje biurowe w analizowanym okresie w Europie Środkowo-Wschodniej miały miejsce w Bratysławie - Pribinova 19 Bratislava Office została przejęta przez IAD Investments, a Landererova 12 Bratislava Office została zakupiona przez ZFP Investments - wartość każdej z tych transakcji szacuje się na około 100 mln euro.

Główne liczby:
- 2,2 mld euro - całkowity wolumen inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej w I poł. 2023 r. (spadek o 59% r/r)
- 35% - dominacja sektora handlowego pod względem wolumenu
- 66% - stała i wyraźna dominacja kapitału z Europy Środkowo-Wschodniej pod względem wolumenu

Dobry czas na inwestycje przy zmieniających się cenach

Jednym z czynników, który przyczynił się do spadku liczby i wolumenu transakcji w pierwszej połowie 2023 r., jest trwający proces dostosowywania oczekiwań cenowych między sprzedającymi a kupującymi. Mamy już jednak przesłanki, że sytuacja ta może ulec poprawie do końca roku. Obecnie wielu kupujących stara się wykorzystać warunki rynkowe, składając oferty znacznie poniżej historycznych wycen nieruchomości, mając nadzieję na zawarcie korzystnych transakcji.

Wielu właścicieli nie spieszy się ze sprzedażą. Sytuacja ta ulegnie jednak zmianie wraz z pojawieniem się okoliczności, takich jak konieczność likwidacji funduszu, wyczerpanie finansowania lub słabe wyniki nieruchomości.

Mówi się, że należy inwestować w czasie kryzysu. Dlatego też obecna sytuacja rynkowa stwarza spore możliwości inwestycyjne dla podmiotów posiadających środki własne.
Niektórzy inwestorzy pozycjonują się w taki sposób, aby wykorzystać obecną, ograniczoną płynność (a tym samym brak konkurencji) do nabywania aktywów w atrakcyjnych cenach. Niektórzy właściciele stają się bardziej elastyczni, ponieważ muszą zlikwidować lub dokapitalizować fundusze albo podjęli strategiczną decyzję o wyjściu z rynku. W obecnej sytuacji aktywa o silnych fundamentach można nabyć po atrakcyjnej cenie.

Perspektywy dla rynku

Kluczową kwestią dla inwestorów przy ocenie możliwości zakupu jest przyszły CAPEX związany z ESG. Wymagana modernizacja starszych budynków jest czasami trudna do oszacowania w kontekście wysokich kosztów budowy. Ponieważ kupujący prawie zawsze zakładają wyższe nakłady niż sprzedający, różnica jest często nie do pogodzenia.

Dostępne jest mnóstwo kapitału oportunistycznego do zainwestowania, ale koszt takiego kapitału i zakładane zwroty często są dalekie od obecnych oczekiwań sprzedających, dlatego też na niektórych rynkach przewidujemy długoterminowy impas, nawet do 2024 r. Na rynkach, na których obecne ceny nieruchomości są dostosowywane do oczekiwań kupujących, wolumeny mogą ulec znacznej poprawie w drugiej połowie 2023 roku.

Ponieważ finansowanie dłużne stało się bardziej restrykcyjne i droższe, wskaźnik niezrealizowanych transakcji znacznie wzrósł, a transakcje z wykorzystaniem jedynie środków własnych są jedyną opcją dla sprzedających.

Choć sektor magazynowy stanowił około 28% całkowitego wolumenu transakcyjnego w pierwszym półroczu w regionie, to pozostaje on ulubieńcem inwestorów i najbardziej poszukiwanym segmentem. Podobnie jak w przeszłości, ograniczona dostępność produktów i konsolidacja portfeli powodują stosunkowo niskie wolumeny transakcji.

Pomimo spowolnienia i niskiego wolumenu transakcji, kapitał z Europy Środkowo-Wschodniej pozostaje aktywny z 66% udziałem w całkowitym wolumenie inwestycji wygenerowanym w Europie Środkowo-Wschodniej w pierwszej połowie 2023 roku. Kapitał lokalny dominuje w Czechach (81%), na Węgrzech (69%) i w Rumunii (50%).

Spodziewamy się większych rozbieżności w stopach kapitalizacji dla najlepszych nieruchomości w różnych regionach geograficznych, ponieważ obserwujemy rozbieżność stóp inflacji w regionie. Kraje, które będą w stanie ograniczyć inflację poprzez rozsądną politykę pieniężną, wygrają walkę z dekompresją stóp kapitalizacji.

Jaki wzrost cen mieszkań przyniosło pierwsze półrocze br.? O ile jeszcze mogą być droższe do końca roku? Co głównie wpływa na podwyżki? Sondę przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.
Andrzej Gutowski, wiceprezes, dyrektor sprzedaży Ronson Development

W przypadku Ronson Development podwyżki cen mieszkań nie są związane z funkcjonowaniem określonych programów wsparcia dla klientów, a wynikają z długofalowej polityki spółki i szeregu czynników zewnętrznych, jak choćby wzrost cen materiałów budowlanych, czy wzrost kosztów pracy. Nasze statystyki pokazują, że ceny mieszkań w pierwszym półroczu tego roku, w zależności od projektu, wzrosły o 7-9 proc., a spodziewamy się, że do końca roku mogą wzrosnąć o dodatkowe 3-5 proc.

Cezary Grabowski, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Bouygues Immobilier Polska

W pierwszym półroczu ceny naszych mieszkań wzrosły od 2 proc. do 7 proc. w zależności od projektu. W drugim półroczu br. nie wykluczamy dalszych podwyżek, dlatego osoby, które myślą o zakupie mieszkania w najbliższych miesiącach, powinny się pośpieszyć. Wzrost cen podyktowany jest przede wszystkim malejącą ofertą mieszkań na rynku pierwotnym.

Wynika to przede wszystkim z faktu, że z powodu pandemii, a potem wojny w Ukrainie część spółek wstrzymała się z wprowadzaniem na rynek nowych projektów. Dodatkowo proces uzyskiwania pozwolenia na budowę się wydłużył i wynosi dziś minimum 12 miesięcy, a nierzadko 24 miesiące. Do tego dochodzi wysoka inflacja i koszty finansowania inwestycji. Wzrastające ceny materiałów i koszty generalnych wykonawców przekładają się na wzrost cen nowych mieszkań.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

Wysokość kolejnych podwyżek szacujemy na kilkanaście procent w skali roku. Na horyzoncie nie widać żadnych czynników mogących wpłynąć na spadek popytu i wzrost podaży nowych mieszkań. Ceny w naszych inwestycjach rok do roku wzrosły średnio o 11 proc.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal S.A.

Ze względu na złą koniunkturę, deweloperzy nie mieli wcześniej miejsca na podwyżki cen, które wynikałyby m.in. z kalkulacji bieżących kosztów. Teraz jest ku temu o wiele lepsze otoczenie rynkowe, choć nadal wysoki koszt pieniądza sprawia, że duża część deweloperów

nie może pozwolić sobie na uruchomienie budów. Popyt mocno się zwiększył, a podaż mieszkań nie idzie z tym w parze. Dzieje się tak głównie za sprawą wspomnianego wstrzymania budów przez wielu, zwłaszcza małych i średnich deweloperów, czy generalnie tych, którzy w dużym stopniu są uzależnieni od zewnętrznego finansowania. Szacujemy, że ceny mieszkań do końca roku mogą wzrosnąć o kilka proc.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home

Ceny mieszkań na rynku pierwotnym w ostatnich 3 latach, czyli w okresie pandemii i wojny w Ukrainie, wzrosły o 33 proc. w 7 największych miastach tj.: w Warszawie, Gdańsku, Gdyni, Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Wrocławiu oraz o 50 proc. w pozostałych 10 miastach wojewódzkich. Bez wątpienia najdrożej jest w stolicy Polski. Przeciętna cena 1 mkw. mieszkania w Warszawie wynosi 13 220 zł. Najbardziej wzrosły ceny mieszkań dwupokojowych i małych trójek. Mimo to, oferta lokali mieszkaniowych kurczy się z miesiąca na miesiąc. Znalezienie gotowego dwu lub małego trzypokojowego lokalu w rozsądnej cenie stanowi spore wyzwanie. Zgodnie z najnowszymi prognozami opublikowanymi przez analityków PKO BP, ceny mieszkań w Polsce do końca tego roku wzrosną jeszcze nawet o 10 proc.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Ze względu na ograniczony dostęp do gruntów, a także z powodu małej liczby wydawanych pozwoleń na budowę, znacznie zwolnił proces realizacji nowych projektów, a to wpływa też na ceny. Dlatego spodziewamy się, że ceny mieszkań dalej będą rosnąć.

Piotr Ludwiński, dyrektor ds. Sprzedaży i Obsługi Klientów w Archicom

Analizowanie i porównywanie ostatecznych cen nieruchomości jest istotnie utrudnione z uwagi na różnorodność czynników, które je kształtują. Z całą pewnością możemy potwierdzić, że wszystkie lokale sprzedawane w ramach nowych inwestycji, w zestawieniu z wprowadzonymi wcześniej do sprzedaży mieszkaniami o zbliżonym standardzie, lokalizacji i metrażu, są obiektywnie droższe. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy są uwarunkowania makroekonomiczne – m.in. wysoki poziom inflacji. Deweloperzy zmagają się ze wzrostem cen materiałów budowlanych i gruntów, a także presją płacową, która wpływa na rosnące koszty pracy. Wszystkie wspomniane czynniki biorą udział w kalkulacji cen mieszkań i sprawiają, że aktualnie obserwujemy ich wzrost.

Damian Tomasik, twórca Alter Investment

Podwyżki cen gruntów w naszej ofercie w pierwszym półroczu to około 7,5 proc., a spodziewamy się, że do końca roku ten wzrostsię podwoi. Wydłużające się procedury administracyjne powodują zwiększone koszty przygotowania projektów, a w efekcie ceny projektów w naszej ofercie rosną.

DOMPRESS

Czy firmy deweloperskie zamierzają zintensyfikować działalność i wprowadzić na rynek więcej mieszkań? Jakie projekty zaproponują w tym roku? Jakie znajdą się w nich mieszkania? W jakiej cenie? Sondę przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.

Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży, Develia S.A.

Z uwagi na wzmożony popyt przyspieszamy realizację części naszych inwestycji. Dodatkowo, w tym roku do sprzedaży trafią dwa nowe projekty, zakupione z wydanymi pozwoleniami na budowę, tj. Bochenka Vita w Krakowie oraz Sikorskiego Vita w Warszawie.

Na skalę naszej działalności wpłynie w istotny sposób również akwizycja dewelopera Nexity, dzięki czemu umocnimy naszą pozycję w gronie czołowych deweloperów w Polsce, zwiększymy skalę działania w Warszawie i Krakowie oraz wejdziemy na zupełnie nowy dla nas rynek poznański. Nie uwzględniając projektów Nexity, planujemy do końca roku rozpocząć realizację co najmniej 2 tysięcy mieszkań.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal S.A.

Zweryfikowaliśmy na plus nasze tegoroczne oczekiwania sprzedażowe. Jednakże, dla zapewnienia regularnego poziomu naszej oferty, utrzymujmy stałą aktywność produkcyjną, zgodnie z przyjętym na ten rok harmonogramem. Do końca roku mamy jeszcze w planach rozpoczęcie 13 inwestycji lub ich kolejnych etapów, o łącznej liczbie około 4000 mieszkań. Będą to projekty we wszystkich regionach, na których aktualnie działamy.

Profil, struktura oferty oraz ceny w poszczególnych inwestycjach wynikają z wielu uwarunkowań, m.in. z klasy obiektu, jego lokalizacji i preferowanej grupy docelowej. Dlatego też nowo wprowadzane na rynek mieszkania będą zróżnicowane cenowo.

Cezary Grabowski, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Bouygues Immobilier Polska

Cały czas intensywnie poszerzamy nasze portfolio o nowe inwestycje i jeszcze w tym roku planujemy wprowadzić do oferty blisko 400 mieszkań w czterech projektach na terenie Warszawy. Nowe osiedla powstaną w takich dzielnicach, jak Bemowo i Włochy. Będą to inwestycje w bardzo dobrze skomunikowanych lokalizacjach, z funkcjonalnymi układami mieszkań od jedno do czteropokojowych i zróżnicowanymi metrażami od 28 mkw. do 120 mkw. Przedział cenowy w zależności od inwestycji będzie kształtował się od 13 tys. zł do 19 tys. zł brutto za 1 mkw.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

W ciągu najbliższych sześciu miesięcy planujemy wprowadzić na rynek 4 nowe inwestycje. Będą to między innymi lokalizacje w Łodzi, Warszawie i Gdańsku.

Małgorzata Ostrowska, dyrektorka Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction

W drugim półroczu wprowadzamy do sprzedaży inwestycje realizowane w technologii szkieletowej, która jest obecnie jednym z naszym głównym kierunków rozwoju, stanowiącym odpowiedź na potrzeby coraz bardziej świadomych ekonomicznie i środowiskowo klientów. Mamy za sobą bardzo udane realizacje inwestycji domów jednorodzinnych na osiedlu Villa Campina pod Warszawa , które powstały na bazie wspomnianej technologii. Technologię szkieletową i domy prefabrykowane z drewna, które są produkowane w naszej fabryce w Tłuszczu, wzbogacamy o dodatkowe rozwiązania, jak rekuperacja, fotowoltaika czy pompy ciepła.

Już teraz w sprzedaży mamy kameralną, “zieloną” inwestycję Naturalnie Aluzyjna zlokalizowaną na warszawskiej Białołęce. W najbliższym czasie do oferty trafi też Osiedle ECOBerensona, także zlokalizowane na Białołęce, jak również Apartamenty na Wzgórzu w podkrakowskiej Zawadzie.

W osiedlu ECOBerensona powstanie 267 mieszkań usytuowanych w dziewięciu trzy i czteropiętrowych budynkach. Już w sierpniu dostępne będą mieszkania z pierwszego etapu inwestycji o metrażu od 25 mkw. do 67 mkw.

Apartamenty na Wzgórzach zlokalizowane są z kolei w małopolskiej miejscowości Zawada, w pobliżu Myślenic, z doskonałym dojazdem do Krakowa. To zielona enklawa z licznymi udogodnieniami, jak prywatny las czy kort tenisowy. Pierwszy etap tej inwestycji tworzy dziewięć kameralnych, trzypiętrowych budynków, w których znajduje się 161 mieszkań o powierzchni od 25 mkw. Inwestycja będzie stanowić nasz debiut w regionie małopolskim.

Boaz Haim, prezes Ronson Development

Bardzo uważnie obserwujemy rynek nieruchomości, by uniknąć sytuacji, w której nie moglibyśmy odpowiedzieć na popyt zgłaszany przez naszych klientów. W większości miast, w których jesteśmy obecni, mamy zabezpieczony bank ziemi i sukcesywnie uruchamiamy zarówno budowę kolejnych etapów dotychczas prowadzonych inwestycji, jak i nowych projektów.

Planujemy we wrześniu, o ile otrzymamy pozwolenie na budowę, rozpoczniemy nowy warszawski projekt Zielono Mi na dolnym Mokotowie, gdzie powstanie blisko 100 mieszkań. Również we wrześniu planujemy uruchomienie sprzedaży i budowy kolejnego, trzeciego etapu projektu Viva Jagodno we Wrocławiu. Ponadto, analizujemy rozpoczęcie 5. etapu szczecińskiej inwestycji Nowe Warzymice z mini domami w ofercie. W planach mamy też nowy projekt w Poznaniu z blisko 50 domami przy ulicy Bełchatowskiej w dzielnicy Grunwald. Ta inwestycja powinna ruszyć na przełomie roku.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

W 2023 roku planujemy sprzedaż w Polsce na poziomie ponad 3,3 tys. mieszkań i przekazania w liczbie około 3,5 tys. lokali. Zakładamy też utrzymanie marż na poziomie zeszłego roku.

Mamy bank ziemi na ponad 15 tys. mieszkań, ale rozpoczęcie projektów nie jest łatwe i to jest największa bariera rozwoju rynku. Czas oczekiwania na uzyskanie pozwolenia na budowę wydłużył się obecnie do około 1,5 roku -2 lat, a kiedyś było to 6-9 miesięcy.

Bardzo ważne dla naszego rozwoju było podpisanie umowy z funduszem CenterBridge. Nasza współpraca wystartowała i kilka projektów już jest w realizacji. Istotne jest to, że mając partnera, możemy myśleć o większych zakupach. Konkurencja przy transakcjach obejmujących mniejsze powierzchnie jest duża, a im projekt większy, tym zainteresowanych jest mniej. Liczymy na to, że dzięki wsparciu funduszu będziemy mogli kupić projekty, których sami pewnie byśmy nie nabyli.

Dawid Wrona, członek zarządu w Archicom

Wszelkie decyzje związane z realizacją inwestycji deweloperskich są w naszym przypadku uwarunkowane staranną analizą realnego zapotrzebowania ze strony potencjalnych nabywców. Gdy rynek wysyła do nas komunikat o rosnącym popycie, podejmujemy odpowiednie i przemyślane kroki. W związku z tym w pierwszym półroczu 2023 roku wprowadziliśmy do sprzedaży kolejne etapy wrocławskich inwestycji Sady nad Zieloną oraz Awipolis.

Bacznie obserwujemy sytuację rynkową, wobec czego planujemy w nadchodzących miesiącach uruchomienie sprzedaży w ramach osiedli zlokalizowanych we wszystkich miastach, w których jesteśmy obecni jako Grupa Echo-Archicom. Do naszej zdywersyfikowanej oferty trafią wkrótce zróżnicowane mieszkania dostępne w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Krakowie i we Wrocławiu, atrakcyjne zarówno dla klientów indywidualnych, jak i inwestorów.

Bartosz Kuźniar, prezes zarządu Lokum Deweloper

Nieustannie pracujemy nad poszerzeniem oferty, aby móc przedstawić naszym klientom szeroki wybór mieszkań, dostosowanych do ich preferencji i wymagań, ale też możliwości nabywczych. Należy jednak pamiętać, że realizacja projektu deweloperskiego to proces złożony i czasochłonny, uzależniony od pozyskania niezbędnych decyzji administracyjnych, finansowania projektu i przyjętej strategii. Do planowania nowych osiedli podchodzimy wieloaspektowo. Bierzemy pod uwagę obecną kondycję rynku, sytuację nabywców oraz ceny gruntów, koszty realizacji przedsięwzięcia, możliwości pozyskania i warunki finansowania inwestycji. Chcemy oferować naszym klientom najlepszy produkt na rynku. Musimy jednak brać też pod uwagę zarówno ceny mieszkań, jakie będą w stanie zaakceptować nabywcy, jak i rentowność każdego projektu, aby zapewnić płynne funkcjonowanie spółki. W najbliższym czasie planujemy wprowadzić do sprzedaży zupełnie nową inwestycję we Wrocławiu. Do oferty trafi około 140 mieszkań z pierwszego etapu tego osiedla.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home

Aktualne na rynku nieruchomości podaż nie nadąża za popytem, dlatego przyspieszyliśmy tempo wprowadzania nowych inwestycji do oferty. Pod koniec czerwca br. uruchomiliśmy sprzedaż mieszkań z kolejnego etapu Miasteczka Jutrzenki – Dzielnicy Lawendy. Inwestycja składa się z trzech budynków mieszkalnych, w których jest około 100 nowoczesnych, komfortowych i przytulnych mieszkań. W budowie są dwa kameralne osiedla ulokowane na warszawskiej Białołęce: My Forest, z prywatnym lasem dostępnym tylko dla mieszkańców i My River, z przestrzenią wodną do aktywności sportowej i relaksu. Większość naszych mieszkań mieści się w kryteriach programu Bezpieczny Kredyt 2 proc. Budujemy kompaktowe lokale, z komfortową przestrzenią do życia w budżetowych cenach.

Damian Tomasik, twórca Alter Investment

Ostanie miesiące zdecydowanie pokazały wzmożoną aktywność naszych klientów, którzy poszukują kolejnych gruntów z pozwoleniem na budowę. W tym roku do naszej oferty takich, gotowych do budowy projektów dołączy inwestycja przy ulicy Madalińskiego w Gdańsku z 23 mieszkaniami o powierzchni około 43 mkw. Taki metraż lokali mieszkalnych uważamy za optymalny w obecnej sytuacji rynkowej.

DOMPRESS

Parki handlowe zwiększają potencjał w sektorze i umacniają swoją pozycję na rynku. Rośnie grupa inwestorów realizujących projekty w tym formacie
– Największą aktywność inwestorów w sektorze handlowym obserwować możemy przede wszystkim w segmencie parków handlowych i centrów zakupów codziennych, co wynika z zapotrzebowania rynku na niewielkie, lokalne obiekty handlowe typu convenience store. W najbliższych latach głównym rozgrywającym w tym sektorze nadal będą parki handlowe, bo w wielu obszarach kraju brakuje wciąż nowoczesnego handlu. Będą napływać do nich nowi najemcy i chętnie wchodzić globalne marki. Dealz na przykład planuje ekspansję obliczoną na podwojenie liczby placówek w Polsce. Wiosną na naszym rynku zadebiutowała niemiecka sieć dyskontów Woolworth. Działalność na polskim rynku zaczynają rozwijać również nowe koncepty z krajów bałtyckich i Ukrainy – mówi Agata Karolina Lasota, dyrektor zarządzająca LBC Invest.

Według danych firmy, w pierwszym półroczu 2023 roku w Polsce oddano około 150 tys. mkw. powierzchni handlowych, głównie w ramach parków handlowych. O 40 proc. więcej niż w tym samym okresie w roku ubiegłym. Prawie 70 proc. nowej powierzchni dostarczyły debiutujące parki handlowe, oddawane przeważnie w miejscowościach liczących poniżej 100 tys. mieszkańców. Ponadto, po rewitalizacji otwarte zostały również trzy większe obiekty, tj. Fort Wola (22 tys. mkw.) i galeria Atrium Promenada (rozbudowa o 12,6 tys. mkw., łącznie 63 tys. mkw.) w Warszawie oraz Bawełnianka w Bełchatowie (33 tys. mkw.), która od lat stała pusta.

Prawie pół miliona metrów w budowie

W połowie tego roku w budowie pozostawało prawie 470 tys. mkw. powierzchni handlowych. W realizacji jest ponad 30 nowych parków handlowych i kilka obiektów jest rozbudowywanych. Trwają także prace nad rewitalizacją Bonarki City Center i Galerii Wołomin oraz łódzkiej Sukcesji. Przebudowywane są również kolejne hale po hipermarketach Tesco, w Opolu, Bytomiu i Bielsku-Białej.

– Parki handlowe to jeden z najintensywniej rozwijających się segmentów na rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce. Inwestycje w tego typu projekty nie są tak wymagające i czasochłonne, jak budowa dużych kompleksów zakupowych. Także ich utrzymanie jest znacznie łatwiejsze. Dodatkowo, umowy zawierane z najemcami są zwykle dłuższe niż w dużych centrach i standardowo już wyrażane w euro. Bywa, że kontrakty podpisywane są nawet na 10 lat. Parki handlowe oferują znacznie niższe czynsze i opłaty eksploatacyjne w porównaniu z tradycyjnymi centrami, dlatego chętnych do lokowania w nich biznesu nie brakuje. Dla konsumentów są natomiast atrakcyjne z uwagi na to, że zakupy codziennej potrzeby można w nich zrobić szybko, wchodząc do sklepów wprost z parkingu. Popularność formatu podbijają placówki gastronomiczne znanych, sieciowych marek oraz coraz liczniej pojawiające się w nich dyskontowe sklepy przemysłowe i spożywcze oraz sklepy off-price, co pozwala nabywcom zaoszczędzić – informuje Agata Karolina Lasota. – Skala realizacji w tym segmencie utrzymuje się od kilku lat na wysokim poziomie. Jest jeszcze miejsce na nowe obiekty, bo w Polsce nasycenie powierzchnią handlową w centrach zakupowych jest nadal dużo niższe niż w krajach Europy Zachodniej, kształtuje się obecnie średnio na poziomie 330 mkw. na 1 tys. mieszkańców. Inwestorzy wciąż intensywnie poszukują działek pod nowe projekty, najczęściej w mniejszych miejscowościach atrakcyjnie zlokalizowanych pod względem komunikacyjnym i gruntów na obrzeżach największych miast, gdzie powstają nowe osiedla mieszkaniowe. Kluczową kwestią dla nowych inwestycji jest dopasowanie formatu do lokalizacji oraz wybór optymalnej grupy najemców – dodaje.

W tym roku w planach oddanie jeszcze 300 tys. mkw.

Zasoby nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce wynoszą 16 mln mkw. Około 20 proc. z tej powierzchni mieści się w coraz gęściej rozsianych w całej Polsce parkach handlowych. Parki tworzą coraz bardziej rozbudowaną sieć i otwierane są blisko klientów. Nowe obiekty rosną, zarówno w dużych i średnich miastach, jak i w niewielkich miejscowościach, liczących 10 tys. mieszkańców, którym dostarczają ofertę dostępną wcześniej tylko w dużych miastach, gdzie stawki czynszowe za wynajem są nieporównywalnie wyższe.

W najlepszych centrach handlowych w Warszawie trzeba się liczyć z opłatami w wysokości 100-130 euro za metr kw. miesięcznie, w innych, największych miastach w Polsce wynajem kosztuje 40-60 euro za mkw. za miesiąc. W parkach handlowych czynsze kształtują się natomiast w przedziale 9-12 euro /mkw./m-c.

Zgodnie z zapowiedziami inwestorów, do końca 2023 roku zasoby rynku powierzchni handlowych w kraju mają szansę powiększyć się o kolejne 300 tys. mkw. powierzchni najmu. Wśród największych obiektów pozostających w budowie znajduje się Koszalin Power Center (38 tys. mkw.), Karuzela w Białej Podlaskiej (28 tys. mkw.) i Gorzów Power Center (25 tys. mkw.), Nowa Sukcesja w Łodzi (22 tys. mkw.) i Galeria Goplana w Lesznie (15 tys. mkw.).

LBC Invest

Jakie wyniki sprzedaży osiągnęły firmy budujące mieszkania w pierwszym półroczu 2023 roku? Jak wielkość tegorocznej sprzedaży ma się do rezultatu odnotowanego w pierwszej połowie zeszłego roku? Jakie czynniki w największym stopniu determinują obecny poziom popytu i podbijają sprzedaż? Sondę przygotował serwis nieruchomości dompress.pl.
Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży, Develia S.A.

W pierwszym półroczu 2023 roku sprzedaliśmy 1184 mieszkania wobec 964, które trafiły do nabywców w tym samym okresie ubiegłego roku, co oznacza wzrost o 23 proc. Ten rezultat udało nam się uzyskać dzięki utrzymaniu szerokiej, zróżnicowanej oferty dla wszystkich grup nabywców w miastach, w których prowadzimy nasze inwestycje. Jeśli chodzi o czynniki podbijające sprzedaż lokali, wskazałbym przede wszystkim nawis nieskonsumowanego popytu, będący efektem spowolnienia rynkowego w 2022 roku. Dzięki poluzowaniu zapisów rekomendacji S i większej dostępności kredytów hipotecznych wielu nabywców może powrócić do planów zakupowych. Wzrost liczby transakcji w firmach deweloperskich jest także pochodną dużego zainteresowania programem Bezpieczny Kredyt 2 proc.

Boaz Haim, prezes zarządu Ronson Development

W pierwszych dwóch kwartałach 2023 roku sprzedaliśmy łącznie 494 jednostki, co jest wynikiem o 12 proc. lepszym od tego, jaki zanotowaliśmy w całym ubiegłym roku. Gdy porównamy pierwsze półrocze 2023 do analogicznego okresu w roku 2022, widzimy wzrost o 131 proc., co tylko potwierdza, że mamy obecnie do czynienia z bardzo mocnym odbiciem rynkowym. Tylko w drugim

kwartale br. sprzedaliśmy 271 lokali i przekazaliśmy 341 mieszkań. Z całą pewnością stronę popytową ożywił program Bezpieczny Kredyt 2 proc., który w pierwszym półroczu br. w naszych biurach sprzedaży odpowiadał za około 40-50 proc. zgłaszanego popytu.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal S.A.

W pierwszym półroczu 2023 zakontraktowaliśmy 1142 mieszkania. W drugim kwartale br. było to 740 mieszkań. W Q2 2022 kontraktacja wyniosła 582 lokale.

Zgodnie z naszymi przewidywaniami w drugim kwartale br. kontraktacja wyraźnie wzrosła, m.in. ze względu na łagodniejszą politykę banków w kontekście hipotek, nasz autorski program Czas na mieszkanie oraz nowy rządowy program - Bezpieczny Kredyt 2 proc. Programy te mocno ożywiły ruch w naszych biurach sprzedaży mieszkań.

Cezary Grabowski, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Bouygues Immobilier Polska

Pierwsze półrocze br. to okres bardzo satysfakcjonujący dla nas pod względem sprzedażowym. Przez sześć miesięcy tego roku sprzedaliśmy więcej mieszkań niż przez cały rok 2022. Wpływ na ten fakt miała kumulacja kilku czynników. Przede wszystkim dużą rolę odegrało tu poluzowanie polityki kredytowej i zatrzymanie podwyżek stóp procentowych. To sprawiło, że klienci wspierający się kredytem przy zakupie mieszkań ponownie stali się aktywni. Dodatkowym impulsem było także uruchomienie programu Bezpieczny Kredyt 2 proc., dzięki któremu osoby zainteresowane kupnem mieszkania znów pojawiły się na rynku w poszukiwaniu lokali odpowiadających kryteriom cenowym do 700 tys. zł i 800 tys. zł.

Zauważyliśmy to zwłaszcza w Poznaniu na osiedlu Lune de Malta i w Warszawie w inwestycji Nova Talarowa, gdzie mamy najwięcej mieszkań w tym przedziale cenowym. Warto też podkreślić, że wysoki poziom sprzedaży naszych mieszkań w pierwszym półroczu br. to także wynik strategii, która zakłada stałe monitorowanie rynku i projektowanie takich osiedli, na których chcą mieszkać Polacy. Nasze inwestycje są położone w doskonale skomunikowanych rejonach miast i w pobliżu terenów zielonych. Inwestujemy w wysoki standard budynków i terenów przyległych do nich, a także skupiamy się na mieszkaniach kompaktowych, które są zdecydowanie najpopularniejsze wśród klientów.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

W porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku sprzedaż wzrosła o 32 proc. Czynnikami decydującymi o powrocie chętnych na zakup lokali była zmiana rekomendacji KNF, łagodząca sposób obliczania zdolności kredytowej, zapowiedź wprowadzenia programu bezpieczny kredyt 2 proc. oraz fakt że spodziewane po wybuchu konfliktu w Ukrainie obniżki cen nie miały miejsca.

Zmiany dotyczące kredytów uruchomiły nabywców korzystających ze wsparcia bankowego, natomiast zwiększenie popytu wśród tych klientów, przekonało do powrotu na rynek nabywców inwestycyjnych oraz klientów, którzy wstrzymali decyzje o zakupie na własne potrzeby.

Małgorzata Ostrowska, dyrektorka Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction

W pierwszym półroczu br. osiągnęliśmy wyniki lepsze od planowanych. Jednocześnie odnotowaliśmy poprawę statystyk sprzedaży w porównaniu do analogicznego okresu roku 2022. Naszą sprzedaż napędzają obecnie głównie nieruchomości inwestycyjne, jak Pileckiego 59 w Warszawie, która wygenerowała 25 proc. ogólnej sprzedaży w pierwszym półroczu. Dużym zainteresowaniem cieszyło się także osiedle Stacja Centrum”w Pruszkowie, w którym mieszkania równie chętnie były kupowane inwestycyjnie, jak dla zaspokojenia własnych potrzeb. Dziś w tym osiedlu obserwujemy już przewagę klientów kupujących pierwsze mieszkanie, korzystających z kredytu 2 proc.

Na poziom popytu w drugim półroczu wpłynie właśnie program bezpiecznego kredytu, który naszym zdaniem przełoży się na większe zainteresowanie zakupem mieszkań, szczególnie przez osoby, które zwlekały z decyzją zakupową do czasu ustabilizowania się sytuacji gospodarczej i wprowadzenia atrakcyjnej oferty kredytowania, głównie z powodu braku zdolności kredytowej przed wprowadzeniem tego finansowania. Aktualnie zdolność kredytowa tych klientów wzrosła o około 40 proc.

Piotr Ludwiński, dyrektor ds. Sprzedaży i Obsługi Klientów w Archicom

Z całą pewnością aktualnie na rynku ma miejsce uwolnienie popytu na nieruchomości. W pierwszym półroczu 2023 roku sprzedaliśmy 568 mieszkań, odnotowując wzrost o blisko 7 proc. względem analogicznego okresu rok wcześniej. Wyniki sprzedażowe rosną również w ujęciu kwartalnym, począwszy od trzeciego kwartału 2022 roku, co potwierdza, że trend się utrzymuje.

Obserwujemy dziś również stopniowo malejącą podaż, która jest efektem m.in. ograniczonego tempa wprowadzania nowych inwestycji w drugim półroczu 2022 roku, ale także większego zainteresowania zakupem nieruchomości, na które na kilku płaszczyznach wpłynął m.in. program rządowy Pierwsze Mieszkanie. Osoby kwalifikujące się do przyznania kredytu na preferencyjnych warunkach chętnie korzystają z tego rodzaju finansowania, a pozostali nabywcy zdecydowanie przyspieszają decyzje zakupowe z uwagi na topniejące zasoby dostępnych na rynku mieszkań. Oczywiście aktywni są również inwestorzy. Nic nie wskazuje na to, aby stopy procentowe miały wzrosnąć. Nastąpiło także uwolnienie części gotówki z ubiegłorocznych obligacji, wobec czego to optymalny czas na dywersyfikację portfela inwestycyjnego, m.in. poprzez zakup nieruchomości.

Bartosz Kuźniar, prezes zarządu Lokum Deweloper

W pierwszej połowie br. zakontraktowaliśmy 362 mieszkania, był to wynik lepszy o ponad 100 proc. od sprzedaży zarejestrowanej w pierwszym półroczu 2022 roku. W samym drugim kwartale br. podpisaliśmy 206 umów przedwstępnych i deweloperskich, czyli o ponad 30 proc. więcej niż, zarówno w pierwszym kwartale br., jak i czwartym kwartale 2022 roku. Z kwartału na kwartał notujemy wzrost sprzedaży. Nasze wyniki odzwierciedlają obecną sytuację na rynku nieruchomości. Z miesiąca na miesiąc przybywa chętnych na zakup mieszkania. Po trudnym 2022 roku sytuacja naszych klientów się zmienia. W największym stopniu przyczyniły się do tego złagodzenie rekomendacji S dotyczącej kryteriów badania zdolności kredytowej oraz wstrzymanie podnoszenia stóp procentowych, co przełożyło się na zdecydowanie większą dostępność kredytów hipotecznych.

Dodatkowo wyhamowanie wzrostu wskaźnika inflacji oraz zapowiedź i wprowadzenie programu Bezpieczny Kredyt 2 proc. sprzyjają decyzjom o realizacji odroczonych planów zakupowych. Rządowa dopłata do kredytów wzbudziła spore zainteresowanie wśród nabywających swoje pierwsze lokum. Zmobilizowała też tych, którzy nie będą mogli skorzystać z dopłat, ale chcą nabyć mieszkanie zanim na rynek wkroczą beneficjenci programu, aby móc zabezpieczyć się przed uszczuploną ofertą i znacznym wzrostem cen. Wraca też przekonanie o tym, że inwestowanie w nieruchomości to pewna i bezpieczna lokata kapitału. W naszej ocenie w tym roku ten trend powinien się utrzymać.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

W pierwszym półroczu 2023 roku Grupa TAG Immobilien sprzedała na polskim rynku 1816 mieszkań, rozpoznała w przychodach ponad 860 lokali oraz podpisała ponad 1520 umów najmu lokali. W tym okresie podpisaliśmy w Warszawie, Trójmieście, Poznaniu i Wrocławiu 1670 umów rezerwacyjnych oraz 1480 umów deweloperskich i przedwstępnych, firma Robyg rozpoznała także w przychodach ponad 720 lokali.

Vantage w H1 2023 sprzedał 146 lokali oraz rozpoznał w przychodach około 140 lokali. Na koniec czerwca 2023 roku w wynajmie posiadał ponad 2020 lokale, a łącznie w ofercie najmu ponad 2280 lokali.

W maju 2023 Robyg podpisał umowę joint venture z funduszem zarządzanym przez Centerbridge Partners, LP w celu inwestowania w portfolio nieruchomości mieszkaniowych. Centerbridge był jednym z inwestorów w Bricks Acquisitions Limited, który jest poprzednim akcjonariuszem Robyg. Joint venture będzie realizować projekty deweloperskie w ramach obecnych inwestycji Robyg, a także inwestować w nowe nieruchomości nabywane od innych podmiotów. Wstępne inwestycje obejmą nieruchomości o kubaturze ponad 100.000 mkw. PUM w Trójmieście i Warszawie. Strony planują zwiększenie tej powierzchni do 200.000 mkw. PUM, a docelowa wartość inwestycji wyniesie minimum 100 mln USD.

DOMPRESS